هورامان ناحيه وسيعي است که سراسر جنوب استان کردستان را دربر گرفته و يکي از مناطق خوش آب و هواي استان کردستان است که با توجه به کوهستاني بودن از نظر استعداد ها و توانمندي هاي گردشگري و مواهب خدادادي داراي ويژگي هاي نادري است که مي تواند موجب جذب گردشگران خارجي و داخلي شود .

برخي از اين چشم انداز ها و جاذبه هاي گردشگري در هورامان شامل چشم انداز دربند دزلي و ارتفاعات و دامنه اي سرسبز آن ، آبشار ملور مناطق پيرامون آن که داراي آبي زلال است حاصل ذوب برف هاي ارتفاعات بالادست آن است زينت بخش کوه هاي اين منطقه ، چشم انداز مزارع پلکاني و معماري سنگي و روستا هاي پلکاني شکل .

اورامان يا هورامان تخت ؛ روستا هايي پلکاني با 1140 خانوار و 4926 نفر جمعيت تابع شهرستان سرو آباد در استان کردستان ايران است که به شيب تند خانه ها و سختي کوه هاي بلند پر از برف و دره هاي عميق مشهور گشته است . اين روستا در منطقه هورامان واقع شده‌ است .
اورامان مرکز دهستان اورامانات با هفت هزار نفر جمعيت از سمت غرب با کشور عراق و از سمت جنوب به جوانرود ، به پاوه و کوه شاهو و از طرف شمال به کردستان ، به مريوان و در طرف شرق با کرمانشاه ، به روستا هاي ژاورود و شهرستان سنندج همسايه است . کوه تخت با 2770 متر در غرب اين دهستان واقع شده است . يک شاخه مهم رودخانه سيروان از اين دهستان سرچشمه گرفته و پس از تلاقي اين دو رودخانه با يکديگر در خاک کردستان عراق به درياچه دربنديخان مي ريزد . مرکز دهستان با 644 خانوار 2754 نفر جمعيت در فاصله 75 کيلومتري جنوب مريوان و اقع شده است .  اين روستا در دره ‌اي شرقي - غربي و در شيب تندي رو به روي کوه « تخت » واقع شده ‌است . خانه‌ هاي روستا به طور کلي از سنگ و اغلب به صورت خشکه چين و به صورت پلکاني ساخته شده ‌است که به همين دليل آن را « هزار ماسوله » نيز مي‌ نامند . اين روستا در بين اهالي روستا هاي منطقه به شهر اورامان معروف است . بنا به اعتقاد مردم منطقه اين روستا زماني شهري بزرگ بود و مرکزيتي خاص داشت و به همين خاطر از آن به عنوان تخت يا مرکز ( حکومت ) ناحيه اورامان ياد مي‌ کردند . مردم اورامان تخت که به لهجه اورامي { هورامي } - که در گذشته زبان کتابت به شمار مي ‌آمده و لهجه رسمي بوده - سخن مي‌ گويند ، مسلمان بوده و سني مذهب ولي با اين وجود آيين ‌هاي باستاني ايراني هنوز در حافظه تاريخي برخاسته از نياکان مردم اين منطقه ، جاي دارد و آن را پاس مي‌ دارند . بقاياي آتشکده هاي زرتشتي در حوالي روستا نشانگر آن است که مردم اين منطقه پيش از اسلام پيرو آئين زرتشت بوده اند .

الگوي معيشت و سکونت
براساس نتايج سرشماري سال 1385 ، اين روستا 2800 نفر جمعيت داشته است . فعاليت هاي اقتصادي روستاي اورامان تخت بر پايه زراعت ، باغداري و دامداري استوار شده است . مهم ترين محصولات زراعي آن گندم ، جو و عدس است ، همچنين داراي باغ هاي وسيع ميوه است و محصولات سردرختي آن شامل گلابي ، گردو ، انجير کوهي و انار است . گياهان دارويي مانند ختمي ، گل گاوزبان ، شاتره ، بومادران ، شيرين بيان ، بونه و گون نيز در اين روستا به وفور يافت مي شود .
اورامان تخت از ديرباز جلوه گاه هنر و تمدن غني و اصيل کردي بوده است .
در اين ميان موسيقي جايگاهي ويژه و قابل تأمل دارد . « سياه چمانه چيد » و « کنالپل » از مهم ترين ترانه ها و نوا هاي اين روستا هستند .

چشم انداز فرهنگي هورامان
در زبان مردم منطقه هنوز از واژه هاي پهلوي ساساني به چشم مي خورد . يکي از چشم انداز هاي فرهنگي هورامان جشن پيرشاليار است . گروهي آن را از شخصيت هاي قبل از اسلام مي دانند و گروهي آن را بعد از اسلام دانسته و سکونتش را در روستا حدود 900 سال قبل مي دانند . درباره ايشان حکايتي وجود دارد که مي گويد : در زمان هاي بسيار دور در بخارا پادشاهي زندگي مي کرد که دختري داشت به نام « بهار نار خاتون » اين دختر کر و لال بود و تمام حکما نتوانسته بودند بيماري دختر را علاج کنند .
از سوي ديگر در منطقه اورامانات کردستان مردي به نام پير شاليار زندگي مي کرد که صاحب کرامات معجزات بود و شهرتش عالمگير شده بود . چون خبر معجزات پير شاليار به بخارا مي رسد ، شاه دخترش را همراه با برادرش به نام شاليار سياو و عده اي ديگر به منطقه اورامانت کردستان مي فرستند . آنها وقتي به نزديکي روستايي که پير در آن زندگي مي کند مي رسند ، دختر پادشاه احساس مي کند که گوشش شنوايي خود را به دست آورده و صدا ها را مي شنود .

از آنجا که پادشاه اعلام کرده بود که هر کس بيماري دخترش را علاج کند مي تواند آن را به همسري برگزيند پيرشاليار قبول مي کند و چون از مال دنيا چيزي نداشت ، اهالي کمک مي کنند و براي او جشن عروسي برگزار مي کنند و هر کدام از طوايف ، بخشي از هزينه ها و کار هاي اين عروسي را به عهده مي گيرند .
پيرشاليار قبل از مرگش وصيت مي کند تا آخر دنيا مراسم سالگرد عروسي اش را همه ساله برگزار کنند .

مراسم باستاني پيرشاليار در 2 زمان متفاوت در سال بين 15 ارديبهشت و 10 بهمن ماه ( همزمان با جشن سده زرتشتي ها ) برگزار مي شود . مراسم بهاره را کوهساري مي گويند که همزمان با طراوات و سرسبزي اورامان کردستان است و در آن به اجراي دف نوازي و سخنراني درباره شخصيت پير شاليار و توزيع نان محلي ( کليره ) مي پردازند .

مراسم زمستان هر ساله در 10 بهمن ماه به مدت 2 هفته برگزار مي شود . اهالي منطقه به اين مراسم ، عروسي پيرشاليار مي گويند . برگزاري اين مراسم به عهده متولي آن است که در هر خانواده به صورت موروثي برگزار مي شود .

پوشاک
مردان کرد اوراماني چوخه ، پانتول ، ملکي شال ، دستار ، فرنجي و کله بال و زنان آن جاني ، کلنجه ، شال ، کلاه و کلله مي ‌پوشند . انواع اين لباس‌ ها با زيور آلات مختلف تزئين شده ‌اند و رنگارنگ هستند . پيش از ورود پارچه و کفش هاي خارجي و ساير منسوجات داخلي به استان کردستان ، بيشتر پارچه ‌ها و پاي افزار مورد نياز آنها توسط بافندگان و دوزندگان محلي بافته و ساخته مي‌ شده که با تعداد محدود هنوز رواج دارد ( انواع لباس ؛ رانه چوخه و فرنجي ) . از ديگر صنايع دستي رايج در اورامان مي‌ توان گليم ، سجاده ، نمد ، سبد ، گيوه { کلاش } ، ظروف چوبي و ... مي باشد .

خوراک
قارچ ، کرفس ، کنگر ، ريواس ، خوژه ، پنير ، شير ، عسل ، گردو ، انجير انگور مواد غذايي اين منطقه را تشکيل مي ‌دهند . پلو ، آش دوغ ( دوغه وا ) ، ساوار ، گردول ، ترخينه ، دوختن يا آش گزنه ، هتيمچه با گوشت گوسفند ، شدروا ، گرما ، رشته پلو ، رشته رون يک آبه ، پرشين ، کلانه ، خورش خلال بادام وا ، انواع کباب هاي محلي از غذا هاي اوراماني است .

نام
يکي از حدسيات رايج درباره نام اورامان اينست که واژه « اورامان » يا « هورامان » از دو بخش « هوراً به معني » اهوراً و « مان » به معني خانه ، جايگاه و سرزمين تشکيل شده ‌است . بنابراين اورامان به معني « سرزمين اهورايي » و « جايگاه اهورامزداً » است. « هور » در اوستا به معني خورشيد آمده و « هورامان » جايگاه خورشيد نيز معني مي‌ دهد .

شعر و ادب هورامي
شعر و ادب هورامي بصورت مکتوب از زمان پير شاليار بزرگ ( با کتاب ماريفه تو شالياري ) در کنار ساير مناطق هورامان بزرگ در هورامان تخت فعاليت داشته و دارد بي شک استاد صيدي هورامان تختي با شاهکارش ( ديوان صيدي ) کمک بزرگي به ادبيات هورامي کرد . اکنون شعر و ادبيات در هورامان تخت با شاعراني نظير ماموستا محمد امين مشهور به ميرزاي هورامي ( صاحب اثر " سه وزه ي کوسالان " ) دنبال مي شود .

* هورامان تخت شامل به ترتيب روستا هاي :

1- کماله ( با 171 خانوار و 786 نفر )
?- رودبر ( با 95 خانوار و 412 نفر )
?- ويسيان ( با 59 خانوار و 247 نفر )
?- مرکزي ( هورامان تخت ) با 644 خانوار و 2754 نفر .
?- سرپير ( با 171 خانوار و 727 نفر ) مي باشد که منطقه اي بسيار دلنشين و داراي مناظر زيبا از جمله هه ره را –هزاراني - بندن و ... مي باشد .

* اماکن زيارتي هورامان تخت عبارتند از :
پير شاليار و پيره وه ت و پير محمد غيبي و پير خالد و پير کومسايي و پير محمد رستم در مرکز هورامان تخت . ماموستا صيدي سرپير . بابا شيخ حسين رودبر . بابا بيدو و شيخ روح الله در غرب کماله . صحابي هه وار دول و ...

از نظر اقتصادي بيشتر مردم از طريق کشاورزي مختصر و باغداري و اندک صنايع دستي امرار معاش مي کنند البته درآمد بسيار کم آن باعث مهاجرت به شهر ها و خالي شدن روستا ها گرديده است .

محصولات هورامان تخت عبارت اند از : در درجه اول گردو و انگور و محصولاتي از قبيل توت . آلوچه و انار و ...

بازي هاي محلي
قلقلان ، بيلان ، گرزه ( گرزبازي ) و همک و ممک از متداول ترين بازي هاي مردم روستاي اورامان تخت است .