تاريخ ميمند
روستاي ميمند کرمان بي شک يکي از باستاني ترين سکونتگاه هاي بشر در جهان است که از دوازده هزار سال پيش تا کنون همچنان پا برجاست و به حيات خود ادامه مي دهد . به عقيده محققين هسته هاي اوليه روستاي ميمند متعلق به زماني است که ايرانيان مهر پرست بوده اند و آنها را مقدس مي شمرده اند . آنها تاريکي غارها را براي عبادت برگزيده و مرده هاي خود را درون دخمه هاي کنده شده در کوه قرار مي دادند . و بدين ترتيب در ميمند تعدادي عبادتگاه و مقبره بنا گرديده . مهرپرستان به پايداري ، استقامت و زوال ناپذيري کوه ها معتقد بودند و بر اساس همين اعتقاد خانه هاي خود را نيز در دل کوه مي کندند . عده اي از محققين نيز معتقدند که مهر پرستان از غار هايي که با دست در دل کوه مي کنده اند فقط براي عبادت و دفن مردگان استفاده مي کردند و بعد از مدتي بنا به اضطرار ناشي از آب و هوا سکونت گزيده اند . آئين مهر پرستي قبل از ظهور زرتشت در ايران رواج و تا مدت ها از ظهور وي نيز ادامه داشته است . بر اساس دانسته هاي جديد تاريخ ظهور زرتشت 6000 سال قبل از ميلاد مسيح و لذا قدمت ميمند حداقل 6000 سال پيش از ميلاد مسيح مي باشد . نقوش 10 هزار ساله و سفال هاي 6000 ساله از جمله مستندات مکشوفه اي هستند که تاريخ ميمند را گواهي مي دهند . ميمند به دليل استحکام دفاعي در طول تاريخ کمتر دستخوش تحولات کالبدي و اجتماعي شده و بيشترين تغيير آن مربوط به چند ماه اخير است . مجموعه اي از آثار بسيار قديمي همچون خانه هاي صخره اي پراکنده معبد ، قلعه و برج هاي مختلف ( مربوط به هزاران سال پيش ) وجود دارد که ميمند را از يک روستا به يک مجموعه با تمدن خاص تبديل مي کند . اين تمدن در ابتداء بر گرفته از آئين مهر پرستي و بعد از آن آئين زرتشت بوده است . پس از ظهور و ورود اسلام به ايران ، مردم ميمند که به آئين زرتشتي معتقد بودند به اسلام و مذهب شيعه گرويدند و در طول تاريخ رشادتهاي زيادي براي پاسداري از دين مقدس اسلام از خود نشان دادند .
 
طبيعت و خصوصيات طبيعي
آب و هواي ميمند کرمان از نوع معتدل کوهستاني و داراي زمستان هاي سرد و تابستاني معتدل است . روستاي ميمند در مرز مشترک دشت و کوهستان قرار دارد . اين دشت در فاصله شهربابک و ميمند قرار دارد و در گذشته پوشيده از درختان پسته و بادام وحشي بوده است و د رحال حاضر محدود به دشت هاي اطراف روستاي ميمند مي شوند کمي نزديک تر به روستاي ميمند درختان توت و شاه توت به وفور يافت مي شوند و دشت ميمند همچنين مملو از جانوران بياباني ، همچون مار ، سوسمار ، جوجه تيغي ، لاک پشت و ... است به علاوه در کوهستان هاي ميمند نيز حيوانات وحشي مختلفي هم چون آهو و پلنگ ، گرگ ، روباه ، گورخر ، بزکوهي ، و پرندگان شکاري يافت مي شوند چندين رودخانه فصلي و تعدادي قنات و چند چشمه در ميمند و اطراف آن وجود دارد که موجب رونق کشاورزي در اين منطقه شده است . کشاورزي در ميمند همچون ساير آثار طبيعي جلوه ويژ ه اي به اين روستا مي دهد . در فصل بهار ميمند زيباترين چهره را به خود مي گيرد . طراوت ، شادابي و سرسبزي دشت ميمند و آب و هواي مطلوب آن انبوهي از جمعيت شهرها و روستاهاي اطراف را به سمت خود مي کشد و مردم اوقات فراغت خود را در اين روستا و در کنار چشمه ها ، قنات ها و رودخانه هاي ميمند مي گذرانند .
 
مردم و فرهنگ
جمعيت روستاي ميمند کرمان از سال 1355 تا کنون از حدود 500 نفر به حدود 1200 نفر رسيده است که در تابستان ها به دليل کوچ اهالي به زندگي ايلياتي 50 نفر مي شود . اقتصاد مردم ميمند بر سه محور کشاورزي ، دامداري و قاليبافي قرار گرفته است که در اين ميان قاليبافي نقش بسيار مهم تري دارد . به گونه اي که در حال حاضر قالي ميمند از بهترين قالي هاي کرمان است و شهرت جهاني دارد عليرغم ورود تکنولوژي به زندگي روستائيان ، مردمان ميمند از همان ابزارهاي سنتي براي بر آوردن نيازهاي خود استفاده مي کنند و کمتر به ابزارهاي مدرن روي آورده اند . اهالي روستا مسلمان و شيعه اثني عشري هستند و مسجد و حسينيه ميمند علاوه بر مرکزي مذهبي ، مرکز تبادل نظر اهالي مي باشد مردم ميمند سه مرحله مختلف زندگي دارند ، آنها زمستان را در خانه هاي سنگي خود مي گذرانند تا از سرما و يخبندان در امان باشند و در اين فصل زن ها به امر بافتن قالي و مردها به نگهداري دام ها مي پردازند از ابتداي فصل بهار به نقاط خوش آب و هوا و سرسبز کوچ مي کنند و در آنجا به زندگي ييلاقي مي پردازند . عمده فعاليت مردان و زنان در اين مرحله پرورش دام و استحصال محصولات لبني مي باشد بعد از اين مرحله آنها به باغداري درختان مختلفي همچون پسته وحشي ، بادام وحشي ، بادام ، گردو و زيره و ... مي پردازند لازم به ذکر است که محصولاتي همچون گردو و بادام ميمند داراي شهرت فراواني هستند . گويش مردم ميمند نيز در منطقه منحصر به فرد است ، چندان تشابهي با ساير گويش هاي رايج در منطقه ندارد و به اعتقاد محققين اين گويش در طول تاريخ تغييرات کمي داشته است . مي توان گفت ميمند يکي از بهترين مراجع تحقيق در خصوص فرهنگ ايرانيان قديم مي باشد .
 
 
خانه هاي صخره اي
در سطح شيب دار و در طبقات مختلف ( 2 تا 5 طبقه ) بريدگي هايي به صورت شکاف هاي افقي ايجاد شده است . طول اين بريدگي هايي که به آنجا کيچه گفته مي شود به 6 الي 9 متر مي رسد تا د ر انتها به ارتفاع مورد نظر براي کندن خانه مي رسد انتهاي کيچه به فضائي ايوان مانندي به نام دالان مي رسد که مهمترين عنصر محل است به لحاظ اينکه اغلب امور روزمره خانواده در آن صورت مي گيرد در اطراف هر کدام از اين دالان ها بين يک تا پنج خانه صخره اي وجود دارد اين منازل مسکوني در پنج طبقه و به شکل پلکاني و يک در ميان روي هم قرار دارند . به نحوي که هيچکدام از آنها با يکديگر برخوردي ندارند . فاصله کيچه ها در طبقه زيرين بيشتر از فاصله آنها در طبقات بالايي است . در حدود 400 کيچه کوچک و بزرگ در ميمند وجود دارد . فضاي داخلي خانه ها گاهي شکل مربع مستطيل يا مدور دارد و از ورودي کوتاهي که ارتفاع آن به 75 تا 76 سانتيمتر مي رسد نور مي گيرند . درهاي ورودي چوبي و به داخل ديوار ايوان روزنه اي ايجاد کرده اند که از طريق آن و بوسيله ابزاري به نام کليدون ( کليد دان ) در قفل يا باز مي شود شکل ورودي اتاق ها در روستاي ميمند منطبق با مدل بدن انسان است . به طوري که عرض ورودي در قسمت پائين يعني 65 الي 80 سانتي متر مي رسد پايين ورودي منازل از سطح کيچه حدود 15 تا 20 سانتي متر برجستگي دارد که اين برجستگي مانع ورود آب و خاک به داخل منازل مي شود . بر بدنه شيبدار تپه هاي غربي و شرقي مسير هاي متعدد پياده به صورت خطوط نسبتا " کمرنگ مشاهده مي شوند اما اين مسيرها نمي توانند چندان دائمي باشند . زيرا با قطعات سنگ هايي که از بالا دست حرکت مي کنند و يا بوسيله اهالي مرتبا " در حال تغيير هستند در لابلاي حفره هاي مسکوني بي هيچ نظمي چرخش مي کنند . مي توان ادعا نمود که در روستاي صخره اي ميمند بر خلاف همه سکونتگاه هاي شناخته شده شهري و روستائي کوچه ها يا معبري وجود ندارد کوچه در فرهنگ ميمند صرفا " به مسيرهاي افقي که در دل شيبدار تپه ها به عمق رفته و در انتها به منازل غار مانند مسکوني مي رسد اطلاق مي شود .
 
معاني واژه ميمند و اصطلاح آن
ميمند در لغت و اصطلاح به تعابير مردمانش و آنچه صاحبنظران در پيرامون آن نقل مي‌ کنند تعابير متفاوتي دارد: عده ‌اي معتقدند اصطلاح و لغت ميمند ، از دو واژه ( مي‌ ) و ( مند ) است که ( مي ) به معناي شراب و ( مند ) به معناي مست و مستي مي ‌باشد . اما تعبير فلسفي اين اصطلاح آن است که چون اين روستا در قبل از اسلام حفر شده ، مردان اين نواحي ( مي ) مي ‌نوشيده‌ اند و مست مي ‌شده ‌اند و اين حفره‌ ها را در اثر مستي مي ‌کنده ‌اند . عده اي ديگر عقيده دارند واژه ميمند مأخذ از ميمنت و مبارکي بوده ‌است . عده ‌اي نيز بر اين باورند که مردمان اين نواحي از ميمند فارس مهاجرت کرده ‌اند و چون در اين ناحيه اقامت گزيده ‌اند ، آن را ميمند نام نهاده ‌اند و باور هاي ديگر ... .
 
حمام ميمند
حمام ميمند که مثل خانه هاي آن در دل سنگ کنده شده يکي از عجايب اين خانه ها است که بصورت حمام هاي سنتي داراي خزانه بوده و طبق روايات مردمان آنجا که به خاطر دارند و شواهد موجود مسائل و نکات بهداشتي در آن رعايت مي ‌شده ‌است . ساختمان اين حمام بدين طريق است که : کوچه اي آن را به داخل دالاني وصل مي ‌کند يعني اول مانند ديگر حفره هاي آن کوچه کنده شده و اين کوچه در انتها به دالاني ختم مي ‌شود پس از دالان يعني در وسط آن دري است که به رختکن حمام متصل مي ‌شود اين رختکن داراي حوضي در وسط و سه سکو در اطراف مي ‌باشد . که درب ديگري آن را به صحن حمام وصل مي ‌کند در پايين صحن خزانه اي کنده شده که در سنگ است و منفذي هلالي شکل آن را به صحن وصل مي ‌کند که براي برداشتن آب بوده در وسط خزانه گودالي است که جاي قرار دادن ديگي براي گرم کردن آب بوده و در پايين و پشت اين چاله دالاني است که درب آن به خارج حمام باز مي ‌شده که آتش خانه و محل برافروختن آتش در زير حمام قرار داشته . براي گرم کردن حمام منفذي بوده که دود در آن مي پيچيده و آن را گرم مي ‌کرده که پس از گرم شدن گرفته مي ‌شده ‌است . و اما در طرف راست خزانه حوضي بوده که محل شستن پا و آب کشيدن آن بوده است و در طرف چپ حمام بريدگي کوچکي براي نظافت و دارو کشيدن بوده است . طريقه حمام کردن به اين ترتيب انجام مي‌ گرفته ‌است که حمامي در جلو خزانه مي ايستاده و بدن مراجعه کنندگان را به‌ وسيله ظرفي با ريختن آب خيس مي کرده که پس از چرک کردن و ريختن آب دوباره و تميز شدن بدن . فرد مي ‌توانسته براي غسل کردن داخل خزانه برود و پس از انجام غسل از سمت راست يعني اطاقي که حوض در آن بوده خارج مي ‌شده و پاي خود را آب مي کشيده‌ است . از نکات عجيب در اين حمام آن است که سوراخي در بالاي صحن و رختکن مي ‌باشد که سنگي مرمر بر روي آن گذاشته اند که اين سنگ به طرز عجيبي نور را در حمام منعکس مي ‌کند و در واقع منبع نور حمام مي ‌باشد . علاوه بر اين ديگر منابع روشنايي حمام عبارت‌ اند از : روغن گياهي بنام ( کن تون ) يا کنده خشک پوسيدهاي که کمتر دود مي ‌کند . ريشه گياهي بنام ( جلا ) که نوعي خار بوده و از آن کتيرا به عمل مي آورند و چراغ موشي ، که اکنون اين حمام برقکشي شده ‌است .
 
مدرسه
مدرسه قديم روستا ، به همان شيوه و طرح واحد هاي مسکوني ساخته شده است ، با اين تفاوت که عرض و عمق کيچه و مسير ورود آن بيشتر از واحدهاي مسکوني است . به طور کلي هر چه از ابتداي کيچه به عمق آن مي رويم ابعاد کلاس‌ ها گسترده تر مي ‌شود و اين ، به دليل افزايش ضخامت بوده است . طول کيچه مدرسه که در کوه کنده شده حدود ?? متر مي ‌باشد و عرض آن از ابتدا تا انتها بين ?? الي ? متر متغير است . در مجموع اين مدرسه داراي ? فضا که از آنها به عنوان کلاس و دفتر استفاده مي ‌شده ‌است . دو عدد از اين فضا ها در امتداد کيچه و سه تاي آن‌ ها در سه طرف ايواني به ارتفاع سه مترکه در انتهاي کيچه کنده شده قرار دارد که ابعاد آن ?/? ×?/? و داراي دو ورودي مي ‌باشد . حجاران ميمندي اين کلاس را در انتهاي کيچه ساخته اند . زيرا ضخامت سقف به مرور که به عمق مي ‌رويم بيشتر مي ‌شود . در جلوه کيچه مدرسه ، حياط بزرگي قرار دارد که به سنگ خشکه چين محصور شده ‌است . و درون آن درختي بنام ( تايي ) وجود دارد .
 
مسجد
مسجد ميمند مولود تغييراتي است که در يک يا چند واحد مسکوني داده شده است . اين مسجد در حدود ??? متر مربع وسعت دارد و شکل آن مدور و نامنظم است بعد از عبور از راهرويي به پهناي ?/? متر به صحن مسجد مي رسيم . سقف مسجد بر روي سه ستون سنگي به ارتفاع دو متر بنا شده است . محراب مسجد در سنگ کنده شده و ارتفاع آن در حدود ? متر مي ‌باشد . حجاران ميمندي که آثار و نشانه هاي تيشه آنها بر در و ديوار ها و سقف مسجد هنوز به خوبي نمايان است . در مسجد طاقچه ها ، محراب و منبر سنگي ايجاد کرده اند . علاوه بر اين در طرفين ورودي مسجد در بدنه ديوار  طاقچه هايي مخصوص قرار دادن کفش ايجاد کرده اند . کف مسجد فاقد سنگفرش و يا هر پوشش ساختماني بوده و با قالي هاي دستباف ميمندي ، کف سنگي آن فرش شده . اين مسجد هيچ گونه منفذي براي نورگيري ندارد و نور آن از طريق در ورودي مسجد تامين مي ‌شود بناي اين مسجد با توجه به اسناد موجود به سال ???? هجري قمري بر مي ‌گردد .
 
حسينيه
حسينيه ميمند ، در وسط روستا قرار دارد و داراي سه ايوانچه با طاق گهوارهاي است که در انتهاي آنها ورودي هاي حسينيه قرار دارند بناي حسينيه از تجمع چند منزل مسکوني صخر هاي ايجاد شده و تمامي اجزاي آن از سنگ تراشيده شده اند فضاهاي داخلي حسينيه داراي پلاني نامنظم بوده و ??? متر مربع مساحت دارد که چهار ستون قطور مستطيل شکل ايستايي آن را حفظ مي ‌کنند در گذشته يک منبر سنگي چسبيده به زمين و متکي به اولين ستون کنار ورودي حسينيه وجود داشته است که اخيرا آنرا تراشيده اند و به جاي آن منبر چوبي قرار داده اند . ارتفاع سقف حسينيه در بعضي از نقاط آن ??/? و در نقاط ديگر ، ??/? متر مي‌ باشد . حسينيه ميمند همچون ساير بناهاي صخرهاي فاقد هر گونه تزيين و اندودي مي‌ باشد و در آن کتيبه اي که اشارهاي به تاريخ حسينيه کرده باشد وجود ندارد اين در حالي است که بناي حسينيه مدام در حال تغيير بوده و در دوره هاي مختلف فضاهايي به آن اضافه شده است تا مساحت داخلي آن جوابگوي ساکنين باشد . خدمات رفاهي و گردشگري مهمانسرا : در محيطي به قدمت تاريخ به شيوه کاملاً سنتي و برگرفته از طبيعت و معماري تاريخي روستا براي اقامت گردشگران داخلي و خارجي مهيا مي ‌باشد . رستوران سنتي ( سفره سراي سنتي ) : مبلمان به شيوه کاملاً سنتي و برگرفته از طبيعت و معماري تاريخي روستا ساخته شده و ميز هاي رستوران از سنگ و پايه چوبي دارد و با غذاهاي بومي و سنتي از ميهمانان پذيرايي مي ‌شود . در مبحث گردشگري نيز شرکت خصوصي آريان ايساتيس ، برگزار کننده تور هاي کوهنوردي و .... در ميمند مي ‌باشد .
 
آنچه مورد اهميت است و بي ‌شک بر نحوه شناخت ميمندي اثر گذارده اين است که مسکن از روي هم گذاردن سنگ و آجر و غيره پديد نمي‌ آيد ، يعني در فضاي باز ساخته نمي‌ شود ، بلکه با از ميان برداشتن انبوهي از خاک شکل مي ‌گيرد و انسان نياز به خشت و آجر و ملات ندارد ، بلکه بايد توده‌ اي را بردارد تا پناهگاه مهيا شود . به همين دليل براي اتاق ، طاقچه در اندازه‌ هاي مختلف کنده شده ‌است که جاي رختخواب ، ظروف ، صندوق ، چراغ و غيرو کنده شده ‌است . به همين دليل کنار ديوار هاي خانه گنجه گذارده نمي ‌شود ، بلکه با کندن ديوار ، حفره يا طاقچه ‌اي بوجود مي ‌آيد که اشياء و لوازم در آن ‌ها گذاشته شده و يا در آن‌ ها آويزان مي ‌گردند . کل يک خانه که ممکن است شامل يک يا چند اتاق و اصطبل باشد يک کيچه‌ است . نام هر واحد کيچه (kiche) است . اندازه اين اتاق‌ ها که البته از نظر هندسي منظم نيستند ، متفاوت است و يک اتاق ?*? به بلندي ??/? تا ??/? متر معمولي است و بزرگترين کيچه از ?? متر مربع تجاوز نمي ‌کند . کف پوش ها اکثراً نمد ، مخشيف ، گليم يا قاليچه به اندازه ‌هاي متفاوت در سايز هاي ???*? و ??/?*??/? متر موجود است . تعداد کيچه‌ ها در خود روستا ??? عدد و تعداد اطاق ‌ها ???? عدد مي باشد . ساکنان اين روستا داراي آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گويش آنها هنوز از کلمات پهلوي ساساني استفاده مي ‌شود . روستاي ? هزار ساله ميمند تنها روستاي تاريخي در جهان است که هنوز روابط سنتي زندگي در آن جريان دارد و مي ‌توان تعامل انسان و طبيعت در هزار دوم ميلادي را بخوبي در آن ديد . اين روستا هفتمين منظر فرهنگي طبيعي و تاريخي جهان بود که جايزه مرکوري را دريافت کرد . جايزه ملينا مرکوري جايزه ‌اي است که از سوي دولت يونان و با همکاري مجامع فرهنگي بين المللي مانند يونسکو و ايکوموس ( شواري حفاظت از بناها و محوطه‌ هاي تاريخي ) به آثاري اهدا مي ‌شود که داراي شرايط و ضوابط فرهنگي ، طبيعي و تاريخي منحصر به فرد باشد . روستاي ميمند در مهر ماه ???? به عنوان روستاي نمونه ملي گردشگري معرفي گرديد . .
 
روستاي ميمند که در 38 کيلومتري شهرستان شهربابک در استان کرمان قراردارد ، در مهر ماه 138? به عنوان روستاي نمونه ملي گردشگري معرفي شد و تنها روستاي تاريخي جهان است که هنوز روابط سنتي زندگي در آن جريان دارد .