آرامگاه سيد ميراحمدبن موسي الکاظم ( ع ) برادر حضرت رضا ( ع ) - معروف به شاه چراغ در مرکز شيراز و کنار ميداني به نام احمدي قرار دارد .
گنبد نيلوفري شاه چراغ به سبک بسيار زيبايي کاشي کاري شده و از دور پيداست . اين آرامگاه در نزد شيرازي ها داراي شکوه و قداست خاصي است و به همين مناسبت هميشه زيارتگاه مؤمنين و مؤمنات بوده است .
درون حرم را با به کار بردن آينه هاي ريز رنگين ، به سبکي هنرمندانه ، آينه کاري کرده و انواع خط هاي زيباي فارسي و عربي ، تزيين کننده نماي اطراف آينه ها و کاشي ها است .
بناي حرم ، مشتمل بر ايواني در جلو و حرمي گسترده در پشت ايوان است که در چهار جانب حرم ، چهار شاه نشين قرار گرفته و مسجدي نيز در پشت حرم ( سمت غرب ) ساخته شده است . ضريح مطهر در شاه نشين زير گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده است .
حياط شاه چراغ داراي دو در اصلي ورودي است که در سمت جنوب و شمال حرم از زير دو سر در بزرگ کاشي کاري شده گذشته و وارد حياط وسيع حرم مي شويم . در ميان حياط ، حوض بزرگ فواره داري ساخته شده و در اطراف حوض درختکاري شده است . حرم مطهر شاهچراغ در سمت غرب حياط و حرم سيد مير محمد ( ع ) - برادر شاه چراغ - در سمت شمال شرقي حياط قرار دارد .
غير از دو در اصلي ، دو در فرعي ديگر نيز وجود دارد که يکي به بازار حاجي و ديگر به مسجد جامع عتيق مي رود درگاه مانندي نيز از ضلع شمال حياط وارد بازار شاه چراغ مي شود .
در دور تا دور حياط ، اتاق هايي دو طبقه ساخته شده که در پيشاني و جرز هاي جلو آنها کاشي کاري شده است . ستون هاي آهني ايوان حرم به وسيله چوب هاي نفيس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نيز چوب منبت کاري شده به کار رفته است . امکانات وسيعي مثل پاسگاه انتظامي ، دفتر پست و مخابرات ، کتابخانه و موزه در اين حياط وسيع براي رفاه مردم ايجاد شده است .
ويژگي هاي شخصيت احمد ( ع )
حضرت احمد ( ع ) در نزد پدرش امام موسي کاظم ( ع ) ، از جايگاه و احترام ويژه اي برخوردار بوده است . نوشته اند که حضرت احمد ، مردي کريم ، جليل القدر ، بزرگوار و پارسا بود . حضرت امام موسي کاظم ( ع ) به دليل علاقه اي که به حضرت احمد ( ع ) داشت ، ملکي به نام يسيره را به او هديه کرد ، ملکي که بعد ها حضرت احمد ( ع ) آن را فروخت و به وسيله آن هزار اسير را آزاد کرد .
پيشنهاد شيعيان براي امامت حضرت احمد بعد از امام موسي کاظم ( ع )
اعتبار و جايگاه احمد ( ع ) در بين فرزندان امام موسي ( ع ) تا اندازه اي بود که پس از شهادت امام موسي کاظم ( ع ) ، گروهي از مردم به حمايت از امامت احمد ( ع ) برخاستند و فرقه اي به نام اماميه را پديد آوردند .
شهادت احمدبن موسي ( ع )
بنا به دستور قتلغ ، سربازان وي به پناهگاه حضرت احمدبن موسي ( ع ) حمله ور شدند آن حضرت ، شجاعانه در برابر سربازان به دفاع از خود پرداخت . دشمنان که از پس او بر نمي آمدند ، ديوار پشتي مخفي گاه حضرت را خراب کرده و به درون خانه او نفوذ کردند و از پشت سر با شمشير ، فرق مبارک آن حضرت را شکافتند و سپس خانه را بر بدن مطهر او ويران کردند ، اين واقعه در تاريخ ?? رجب رخ داده است .
پيدايش قبر احمد بن موسي ( ع )
تاريخ نويسان ، زمان پيدايش قبر حضرت احمد را يکسان ننوشته اند . گروهي آن را در زمان امير عضد الدوله ديلمي ( ???-??? ) و گروهي ديگر ، در زمان امير مقرب الدين مسعودبن بدر ( متوفي به سال ??? ه .ق ) نوشته اند .
تاريخچه آرامگاه احمدبن موسي ( ع )
در سال ??? ( ه .ق ) مادر شاه شيخ ابواسحاق اينجو پادشاه فارس ، ملکه تاشي خاتون اقدامات نيکويي بر بارگاه آن حضرت انجام داد . اين بانوي نيکوکار ، اقدام به بهسازي بارگاه کرد و در عرض ? سال از سال ??? تا ??? ( ه .ق ) آرامگاهي وسيع و گنبدي بلند بر آن ساخت . همچنين در جنب آرامگاه ، مدرسه اي وسيع بنا کرد . او همچنين تعداد زيادي از مغازه هاي بازار نزديک حرم و ملک ميمند فارس را وقف بر اين آستان مقدس کرد .
ابن بطوطه جهانگرد مراکشي که در سال ??? ( ه .ق ) براي بار دوم به شيراز سفر کرده ، در سفرنامه خود درباره اقدامات ملکه تاشي خاتون و توصيف آرامگاه ، چنين نوشته است :
اين آرامگاه در نظر شيرازي ها احترام تمام دارد و مردم براي تبرک و توسل به زيارتش مي روند . تاشي خاتون ، مادر شاه ابواسحاق ، در جوار اين بقعه بزرگ ، مدرسه و زاويه اي ساخته است که در آن به اطعام مسافران مي پردازند و عده اي از قاريان پيوسته بر سر تربت امام زاده ، قرآن مي خوانند شب هاي دوشنبه ، خاتون به زيارت آرامگاه مي آيد و در آن شب قضات و فقها و سادات شيراز نيز حاضر مي شوند . اين جمعيت در بقعه جمه مي شوند و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول مي شوند . خوراک و ميوه به مردم داده مي شود و پس از صرف طعام ، واعظ ، بالاي منبر مي رود و تمام اين کار ها در بين نماز عصر و شام انجام مي گيرد .
خاتون در غرفه مشبکي که مشرف به مسجد است ، مي نشيند . در آخر هم ( به احترام اين بقعه ) همانند سراي پادشاهان طبل و شيپور و بوق مي نوازند .
در سال ??? ( ه .ق ) به دستور شاه اسماعيل صفوي ، بهسازي گسترده اي بر آرامگاه انجام گرفت . ?? سال بعد بر اثر زلزله سال ??? ( ه .ق ) ، نيمي از گنبد آرامگاه ويران شد که دوباره در سال هاي بعد بازسازي گرديد .
در سال ???? ( ه .ق ) نادرشاه افشار بهسازي گسترده اي بر اين آرامگاه انجام داد و به دستور او قنديل بزرگي در زير سقف و گنبد آويزان کردند . نادرشاه پيش از گرفتن شيراز و غلبه بر افغان ها ، پيمان بسته بود که اگر در جنگ پيروز شود ، بهسازي شايسته اي بر اين بقعه انجام دهد . بنابراين پس از پيروزي بر افغان ها و تسلط شيراز ، ???? تومان پول آن زمان را صرف بهسازي شاه چراغ کرد و قنديل او ??? مثقال وزن داشته که از طلاي ناب و زنجير نقره اي ساخته بوده اند . اين قنديل تا سال ???? ( ه .ق ) همچنان آويزان بود .
در زلزله سال ???? (ه .ق) شيراز با خاک يکسان شد و اين آرامگاه نيز به کلي مخروبه گرديد ، نويسنده تذکره دلگشا که خود شاهد اين زلزله بوده است چنين مي نويسد :
گنبد بقعه ( شاه چراغ ) که از غايت ارتفاع ، آفتاب جهان تاب هر روز در نيم روز خود را در سايه آن کشيدي به يک دفعه چنان بر زمين خورد که زمين شکافته و در اعماق خاک فرو رفت ... و آن عمارات عالي ... تو گويي هميشه ويران بوده ... .
پس از زلزله ، قنديل اهدايي نادرشاه را فروختند و صرف بازسازي آرامگاه کردند .
در سال ???? ( ه .ق ) به دستور فتحعلي شاه قاجار ، حسينعلي ميرزا فرمانفرما ، پي گير شد تا کف بقعه را يک متر از سطح زمين بلندتر بسازد . اين کار صورت گرفت و به جاي استفاده از سنگ و ساروج ، آن را از سنگ و آجر و گچ بنا کردند و در آخر ضريحي نقره اي بر مزار مطهر نصب کردند . در سال ???? ( ه .ق ) بر اثر زلزله ، گنبد آرامگاه شکست و فرو ريخت . در همان سال محمدناصر ظهيرالدوله آن را نوسازي کرد .
در سال ???? ( ه .ق ) مسعود ميرزا ظل السلطان دري نقره اي بر ورودي حرم نصب کرد و در سال ???? ( ه .ق ) شاهزاده ظل السلطان ، ساعت زنگ دار بزرگي بر برج جنوبي بقعه نصب کرد .
در سال ???? ( ه .ق ) آينه کاري مفصلي بر ديوار هاي داخل حرم انجام گرفت .
در سال ???? خورشيدي ، آخرين گنبد قديمي آرامگاه برچيده شد و اولين گنبد با بتون آرمه اي توسط انجمن آثار ملي و اداره باستان شناسي فارس ساخته شد .
در سال ???? خورشيدي با حکمي از سوي حضرت امام خميني ( ره ) سيد محمد مهدي دستغيب به توليت آستان مقدس احمدي و محمدي منصوب شدند .
از نخستين سال هاي پس از انقلاب اسلامي ، تاکنون کارهاي زير انجام گرفته است :
توسعه مجموعه فرهنگي مذهبي حرم در زميني به مساحت ??? هزار متر مربع .
ايجاد ??? حجره در دور تا دور حياط در دو طبقه که پيشاني و تاق نماي اين حجره ها تماماً کاشي کاري شده است .
نصب سنگ مرمر در کف حرم مطهر و ديوار هاي اطراف .
ساخت سر در جنوبي که اسکلت اين در ، بتون آرمه است و قسمتي از وصيت نامه امام بر روي کاشي معرق به خط نستعليق زينت بخش فضاي دروني آن است . دو لنگه در وروردي آن از چوب ساج تهيه شده و به وسيله ورق و قبه هاي هشت پر برنزي آراسته شده است .
در غرب حرم ، سالني زيبا ساخته شده که کف آن و ديوار هاي اطراف تا ارتفاع ? .? متر سنگ مرمر شده و اسامي الهي با خط زيبا و به رنگ طلايي بر سطح آن نوشته شده اتس . پنجره هاي مشبک چوبي و شيشه هاي رنگي در شکل مختلف ، زيبايي آن را دو چندان کرده است . آينه کاري و گچ بري آن به سبک سنتي انجام گرفته است .
ساخت گلدسته جنوبي ، اين گلدسته شبيه و قرينه گلدسته شمالي است . کاشي کاري آن داراي رنگ طبيعي است . اگر چه بدنه آن و نوشته هايش شبيه گلدسته شمالي است اما سطح گلدسته شمالي به نام هاي خداوند مزين شده و حال آن که بر بدنه اين گلدسته ، نام هاي امامان و لقب هاي آنها با هنرمندي خاصي نوشته شده است .
در سقف ايوان ، چوب ساج به کار رفته و اسامي الهي و ائمه اطهار با چوب نارج و افرا بر آن نوشته شده است .
حوض بزرگي در ميان حياط با الهام از سبک مذهبي ساخته شده است . سنگ هاي بزرگ اين حوض از جنس چيني است و از معادن ني ريز فارس تهيه شده است .
در دور تا دور آرامگاه ، خارج از محوطه ، بازار هايي دوطبقه ساخته شده اند . ساختمان اين بازار ها اگر چه با مصالح نوين ساخته شده ، اما در ساخت آن ، شيوه سنتي و معماري اصيل ايراني محفوظ مانده است .