شهرهای کشور عزیزمان
نماد اعتماد ملی
Smartsupp Live Chat
باغ ارم
باغ ارم شيراز باغ ارم يک باغ ايراني تاريخي در شهر شيراز است و شامل چند بناي تاريخي و باغ گياه شناسي مي باشد .
تاريخ ساخت و بنيان گذار اوليه باغ ارم شيراز ، به درستي مشخص نيست ؛ ولي توصيف هايي از آن در سفرنامه هاي متعلق به قرن دهم و يازدهم هجري آمده است . اين باغ تنوع گياهي بسيار بالايي دارد و گياهان بسياري از اقصا نقاط جهان در اين باغ کاشته شده است ؛ به شکلي که باغ در قالب يک نمايشگاه از انواع گل ها و گياهان در آمده است . در حال حاضر اين باغ در اختيار دانشگاه شيراز است ؛ باغ گياه شناسي آن در اختيار دانشکده کشاورزي و ساختمان باغ در اختيار دانشکده حقوق قرار دارد .
ويژگي بنا
عمارت وسط ، هسته مرکزي اين باغ محسوب مي شود و جالب توجه ترين جنبه باغ است . اين عمارت ، از سه طبقه ، با تزئينات فراوان تشکيل شده است .
اتاق هاي طبقه زيرين که تقريباً زيرزمين هستند ، محلي است براي استراحت در روز هاي گرم تابستان . تزئينات اين اتاق ها ، کاشي‌کاري هاي رنگين است . دو طبقه بالايي داراي ستون هايي است که از تخت جمشيد الهام گرفته شده اند .
در پيشاني بنا ، دو نيم دايره در دو طرف ، و يک تابلو بزرگ در وسط قرار گرفته که از ? هلال روي هم تشکيل شده است . اين تابلو ، تصاويري از شاهنامه فردوسي و نبرد شاهان قاجار را نشان مي دهد .
تاريخچه
باغ ارم شيراز بطور مسلم از دوره سلجوقيان و در تمام دوره آل اينجو و آل مظفر و گورکانيان وجود داشته و با توجه به اينکه سيستم فئودالي بطور کامل بر جامعه آن دوره حاکم بوده بدون ترديد بانيان و صاحبان باغ ارم که باغي ارزشمند بوده ، در آن زمان حکام وقت بوده اند . احتمال مي رود اتابک قراچه که از طرف احمد سنجر سلجوقي به حکومت فارس منصوب بوده دستور احداث اين باغ را داده باشد .
بعد از وي تا جلوس شاه شيخ ابواسحاق اينجو که احتمالاً باغ ارم را در تصدي داشت ، اطلاعي از نحوه مالکيت اين باغ در دست نيست . شاه شيخ ابواسحاق اينجو در سال ??? ه .ق جلوس نموده و در سال ??? ه .ق کشته شد . پس از انقراض سلسله آل اينجو به‌وسيله آل مظفر ، احتمالاً باغ ارم به مالکيت سلاطين آل مظفر در آمده‌است و در عهد شاه منصور آخرين پادشاه اين خاندان که به دست گورکانيان کشته شد ، باغ در نهايت آباداني و شکوه بوده است . از عصر صفويه به بعد باغ ارم در نوشته هاي جهانگردان ، آباد و باشکوه توصيف شده است . در عهد کريم خان زند احتمالاً باغ ارم در مالکيت سران سلسله زنديه بوده و مانند ساير ابنيه و باغهاي شيراز مرمت يافته است . از اواخر دوره زنديه تقريباً بيش از هفتاد و پنج سال باغ ارم در تصاحب سران ايل قشقايي بوده است . خاندان جاني خان قشقايي که از دوره فتحعلي شاه قاجار با سمت ايلخاني و ايل بيگي بر ايل قشقايي فرمانروايي مي کردند ، مدت مديدي اين باغ را در اختيار داشته و از آنجا به عنوان مقر فرمانفرمايي خود در شهر شيراز استفاده مي کرده اند . نخستين ايلخان اين خاندان يعني جاني خان و پسرش محمد قلي خان عمارتي با شکوه در اين باغ بنا نهادند . در اوايل دوره قاجاريه بعضي از سران ايل قشقايي که مالکين سابق باغ ارم بوده‌اند در گوشه اي از اين باغ به خاک سپرده شده اند که در حال حاضر نشاني از اين قبور در دست نيست . ساختمان عمارت اين باغ در دوره ناصرالدين شاه قاجار هنوز مرغوب و قابل توجه بوده است . در دوره سلطنت ناصرالدين شاه ، حاج نصير الملک شيرازي باغ را از خاندان ايلخاني خريداري نموده و ساختمان فعلي موجود در باغ را به جاي عمارت ايلخاني بنا نمود ولي احتمالاً اساس ساختمان قبلي را حفظ کرده است . پس از درگذشت حاج نصيرالملک در سال ???? ه .ق تزئينات بنا و بعضي قسمت هاي نا تمام به‌وسيله ابوالقاسم خان نصيرالملک ، مالک اين باغ اتمام يافته است .
در آن زمان توصيفي توسط فرصت الدوله شيرازي راجع به اين باغ داده شده که به شرح زير مي باشد: « ... بستاني است بي مثال و گلشني است بهشت تمثال ... سرو هايش سر به افلاک کشيده ، عماراتي دارد شاهانه مشتمل بر تالاري که به واسطه دو ستون قوي پيکر بر پاست و ارسي ها ، گوشواره ها و اتاق ها و رواق هاي ديگر را از فوقاني و تحتاني داراست . آبشار هاي متعدده از هر جانب آن روان است و سبزه هاي اطراف جويش چون خط برگرد عارض نوش لبان . بناي اول آن را محمد قلي خان ايلخاني نهاده سپس مرحوم حاجي نصير الملک خريده و حکم به بنياد عمارات مذکور داده . حاجي محمد حسن معمار ... آن بنا را برآورده باغي ديگر برآن افزوده اند . آن نيز هوايش معطر است ... خلوتي ديگر دارد که نارنجستانش نام نهاده اند . باربند و کوشکي هم براي آن قرار داده اند . »
دونالد ويلبر درباره باغ ارم شيراز چنين نگاشته است: « ... براي مدت لااقل ?? سال اين عمارت در تصاحب خان ها و يا سران قبيله قشقايي بود . همين ساختمان هسته مرکزي باغ به شمار مي رود . در اين موقع ديواري در وسط باغ احداث کردند و بدين ترتيب باغ به دو قسمت تقسيم گرديد . باغ ارم محبوبيت فراوان خود را مديون درختان مرکبات و خيابان طويلي است که در دو طرف آن سرو هاي باشکوه غرس گرديده و ساختمان جالب توجهي که شاهد مهمان نوازي بي دريغ ايل قشقايي بوده است . هر چند سال يکبار مقداري از درختان مرکبات بر اثر سرماي سخت از بين مي روند درحالي که سرو ها در عرض پنجاه سال اخير همچنان جذابيت خود را حفظ کرده‌اند ... .» در تهيه طرح باغ ، محور طولاني آن مشخص گرديده است .
امروز کوشک اصلي ، هسته مرکزي اين باغ و جالب توجه ترين جنبه آن را تشکيل مي دهد . اطاق هاي طبقه زيرين تقريباً زيرزمين است و تالار مرکزي آن را براي استراحت در روز هاي گرم تابستان در نظر گرفته‌اند . نهر آب مستقيماً از اين تالار مي گذرد و در سر راه خود قبل از اينکه به حوض بزرگي فرو ريزد استخر را پر مي کند . ديوار ها و کف اين تالار از کاشي هاي رنگين پوشيده شده است . پلکاني اين طبقه را به طبقه بالاتر و به راهرو هايي که به تالار بزرگ منتهي مي گردد متصل مي سازد .
منظره جنوبي آن همان ادامه محور اصلي است و از طرف شمال چشم انداز آن را تپه هايي تشکيل مي دهد که در حاشيه رودخانه قرار گرفته است . در اين محل نيز مانند بسياري ديگر از ساختمان هاي شيراز کاشي هاي براق و سنگ هاي تراش ميراث قديم را از نو رواج مي دهد . اين قسمت سه گوش ( سنتوري ) منظره اي را متعلق به دوره ساسانيان که با کاشي هاي رنگي زينت شده نشان مي دهد درحالي که در طبقه اي که هم سطح زمين ساخته شده تخته سنگ هاي آهکي نسخه هاي تحريف شده اي است از نقوش برجسته دوره هخامنشيان که در تخت جمشيد ديده مي شود . در سراسر اين ناحيه وسيع بوته گل سرخ کمتر ديده مي شود و به جاي آن در گلخانه که داخل آن را با چوب به طرز پلکاني ترتيب داده اند انواع گل ها را در گلدان نگاهداري مي کنند تا آنها را در نقاط اصلي در داخل کوشک و خارج آن قرار دهند .
باغ ارم پس از فوت ابو القاسم خان نصير الملک به فرزندش رسيد و پس از چندي به يکي از سران ايل قشقايي فروخته شد . سپس به تصرف دولت در آمده و به دانشگاه شيراز واگذار شده است . دانشگاه شيراز مدت ها به عنوان کاخ پذيرايي از آنجا استفاده مي نمود . در سال هاي ???? _ ???? ه .ش اين باغ با اعتبار واگذاري از طرف سازمان برنامه و بودجه و زير نظر مسئولين وقت دانشگاه ، تعمير اساسي شده و زمين وسيعي نيز در حاشيه بلوار ارم و بلوار آسياب سه‌تايي به آن افزوده شده است . امروزه باغ ارم همچنان در اختيار دانشگاه شيراز مي باشد و در حقيقت به تمام مردم تعلق دارد .