مطيع و منقاد خويش ساخت . ‌کوروش بزرگ با ايمان استواري که به اهورامزدا داشت جهانگشايي را به هدف برقرار کردن آشتي و امنيت و عدالت و از ميان بردن ستم و ناراستي انجام ميداد و در فتوحاتش به حدي نسبت به اقوام مغلوب بزرگم نشي و مهر و عطوفت نشان داده ‌بود که داستان رأفتش به همه جا رسيده بود .
 
‌شايان ذکر است که پاسارگاد نام يک آثار باستاني مشهور در منطقه بوده که مورد علاقه و توجه جهانيان بويژه علاقه ‌مندان به ميراث ملل مي‌ باشد ،‌بر اين مبنا استانداري و وزارت کشور بعد از تصميم به ايجاد شهرستان در آن منطقه و براي برجسته نمودن و زنده نگه داشتن نام و ياد پاسارگاد در سطح ايران و جهان ترجيح داد نام پاسارگاد را بر شهرستان جديدالتأسيس قرار دهد » از طرف ديگر بانيان احداث مجموعه پاسارگاد  ، دولت هخامنشي بوده ‌است که مسئولين محترم وزارت کشور و استانداري با تأسيس بخش هخامنش در برجسته‌ تر نمودن آثار کوروش هخامنشي تلاش مضاعفي از خود نشان داده ‌است چرا که فرزندان هخامنش پس از کسب قدرت و تشکيل دولت مستقل نام دولت را به احترام رئيس قبائل پارس به نام هخامنش نامگذاري کرده‌ اند و اين امر نشان دهنده احترام و جايگاه بلند هخامنش در بين قبائل پارس بوده ‌‌است که مسئولين محترم وزارت کشور و استانداري فارس با نکته سنجي و ظرافت تمام اين مسئله را مورد توجه قرار داده‌ اند .
 
مشخصات
شهر باستاني پاسارگاد نخستين پايتخت شاهنشاهي هخامنشي در قلب استان فارس ، در دشت رودخانه پُلوار قرار دارد . نام شهر « اردوگاه پارس » دلالت از موقعيت مکاني شهر دارد . شهر توسط کوروش بزرگ ( کوروش دوم ) در اين مجموعه ، پنجمين مجموعه ثبت‌ شده در فهرست آثار ميراث جهاني در ايران است که طي جلسه يونسکو که در تيرماه سال ???? در چين برگزار شد به علت دارا بودن شاخص ‌هاي فراوان با صد در صد آرا در فهرست ميراث جهاني به ثبت رسيد . هر اثر که در فهرست جهاني يونسکو جاي مي‌ گيرد : طبق کنوانسيون ميراث طبيعي و تاريخي بايد از سوي کشور نگهدارنده اثر مورد توجه ويژه قرار گيرد و انجام هر گونه اقدامي در به خطر افتادن آن ممنوع است .
 
پيشينه
سرزمين پارس زادگاه هخامنشيان بوده ‌است . خاندان پارس ، که به رهبري کوروش دوم ( که از ??? تا ??? پيش از ميلاد سلطنت نمود ) در سال ??? پيش از ميلاد ، بر ماد ها پيروز شدند . بر پايه سنت ، کوروش دوم اين منطقه را به پايتختي انتخاب کرد ، زيرا در نزديکي منطقه ‌اي بود که بر ايشتوويگو پادشاه ماد پيروز شد . اين اولين پيروزي ، پيروزي ‌هاي ديگري چون غلبه بر ليدي ، بابل نو ، و مصر را به دنبال داشت . امپراتوري هخامنشي بعداً توسط پسر او کمبوجيه ( ??? تا ??? پيش از ميلاد ) و داريوش اول ( ??? تا ??? پيش از ميلاد ) تحکيم و گسترش يافت . از کوروش در انجيل به عنوان آزادي‌ دهنده بابل و کسي که يهود ها را از تبعيد بازگردانده ياد شده ‌است .
 
در ?? کيلومتري جنوب پاسارگاد ، داريوش بزرگ پايتخت نمادين خود شهر پارسه ( شاعري يوناني اين شهر را پرس پليس نام نهاد ) را بنيان نهاد . تا هنگامي که اسکندر از مقدونيه در سال ??? پيش از ميلاد امپراتوري هخامنشي را تسخير کرد ، پاسارگاد يک مرکز مهم سلسله‌ اي باقي ماند . به گفته نويسندگان باستاني ، مانند هرودوت و آريان (گزنفون) ، اسکندر آرامگاه کوروش را محترم شمرده و آن را بازسازي نمود .
 
در دوره‌هاي بعدي ، از تل تخت هم چنان به‌عنوان يک دژ بهره‌ برداري مي‌ شد ، حال آن که کاخ ‌ها متروک شده و از مصالح آن دوباره استفاده شد . از سده هفتم به بعد ، آرامگاه کوروش به نام آرامگاه مادر سليمان خوانده مي‌ شد ، و به يک مکان زيارتي تبديل شد . در سده دهم يک مسجد کوچک در گرد آن ساخته شد ، که تا سده چهاردهم از آن استفاده مي‌ شد . اين محوطه توسط مسافرين طي سده ‌ها بازديد شده ، که باعث از دست رفتن تدريجي اجزا گوناگون آن گشته ‌است .
 
طبق نوشته ‌هاي هرودوت  ، هخامنشيان از طايفه پاسارگاديان بوده اند که در پارس اقامت داشته‌ اند و سر سلسله آنها هخامنش بوده ‌است .‌ نامدار ترين رئيس اتحاديه قبائل پارس در نيمه قرن 7 پ م چيش پيش دوم است که تا سال 640 پ م رياست قبائل پارس را در دست داشت . او چيش پيش پور کوروش پور کمبوجيه پور چيش پيش پور هخامنش بود ، که همه شان رؤساي قبائل پارس بودند . اگر براي هر کدام از اينها حدود 40 سال در نظر بگيريم ، مي توان گفت که در زماني که پارس ها در منطقه پارسواي مذکور در سند آشوري ( يعني سال 834 پ م ) اقامت داشته ‌اند ، رياستشان در دست هخامنش بوده است .
 
هخامنشيان نام دودماني پادشاهي در ايران پيش از اسلام است . پادشاهان اين دودمان از پارسيان بودند و تبار خود را به « هخامنش » مي رساندند که سرکرده طايفه پاسارگاد از طايفه هاي پارسيان بوده ‌است . هخامنشيان نخست پادشاهان بومي پارس و سپس آنشان بودند ولي با شکستي که کوروش بزرگ بر ايشتوويگو واپسين پادشاه ماد وارد ساخت و سپس فتح ليديه و بابل پادشاهي هخامنشيان تبديل به شاهنشاهي بزرگي شد . از اين رو کوروش بزرگ را بنيانگذار شاهنشاهي هخامنشي مي‌ دانند .
 
به قدرت رسيدن پارسي‌ ها و سلسله هخامنشي ( 550-330 قبل از ميلاد ) يکي از وقايع مهم تاريخ قديم است . اينان دولتي تأسيس کردند که دنياي قديم را به استثناي دو سوم يونان تحت تسلط خود در آوردند . شاهنشاهي هخامنشي را نخستين امپراتوري تاريخ جهان مي‌ دانند . مهم‌ترين سنگ نوشته هخامنشي از نظر تاريخي و نيز بلندترين آنها ، سنگ نبشته بيستون بر ديواره کوه بيستون است . سنگ نوشته بيستون بسياري از رويداد ها و کار هاي داريوش اول را در نخستين سال‌ هاي حکمراني‌ اش که مشکل‌ ترين سال ‌ها حکومت وي نيز بود . به طور دقيق روايت مي ‌کند . اين سنگ نوشته عناصر تاريخي کافي براي بازسازي تاريخ هخامنشيان را داراست و همچنين در سايت مذکور درباره شخصيت کوروش هخامنشي آمده ‌است که : همه نشانه‌ ها بيانگر آنست که هدف کوروش از جنگ و کشور گشايي ايجاد يک جامعه جهاني مبتني بر امنيت و آرامش و دور از جنگ و ويرانگري بوده ‌است . کوروش در لشکرکشي ها و پيروزي هايش با ملل مغلوب در نهايت بزرگواري رفتار کرد و عناصر حکومتي پيشين را مورد بخشايش قرار داده در مقام هايشان ابقا کرده سده ششم قبل از ميلاد ساخته شد . محوطه اصلي (???  هکتار ، حدوداً ???×??? کيلومتر ) توسط يک منطقه طبيعي بزرگ احاطه و محافظت شده‌است ( حدوداً ???? هکتار ) . محوطه اصلي شامل اين بناهاي تاريخي است :
 
آرامگاه کورش بزرگ در جنوب ؛
آرامگاه کورش ، فرازنده‌ ترين و در عين‌حال سالم‌ ترين بناي پاسارگاد است . اين سازه باشکوه طرحي بسيار باوقار ، گيرا ، متوازن و متناسب را عرضه مي‌ دارد . طرح اين گونه آرامگاه برخلاف نظر برخي محققان ، در ايران ناشناخته نبوده است . اينکه گفته مي ‌شود چنين بام ‌هاي شيب‌دار در ايران رايج نبوده و از نواحي شمال باختري به ايران رسيده است ، ناشي از نبود آگاهي ‌هاي پيشين در زمينه نمونه‌ هاي ديگر چنين بام‌ هايي در سراسر ايران است که حتي در گورخانه ‌هاي پيش از تاريخي نيز بدست آمده است .
نمونه‌اي از اينگونه معماري ، بناي معروف به « گور دختر » در جنوب خاوري کازرون و در نزديکي « سرمشهد » است و نمونه ديگري از چنين گورخانه‌ هايي توسط آقاي خسرو پور بخشنده در کاوش‌هاي سال 1382 در تپه صرم در نزديکي کهک قم بدست آمد . متأسفانه اين سازه در همان زمان پيدايش توسط شخص يا اشخاصي ناشناس نابود شد . ( براي گزارش مقدماتي اين کاوش و همچنين عکسي از گور يادشده بنگريد به : سيامک سرلک ، عوامل مؤثر در شکل‌گيري انواع معماري قبور و شيوه‌هاي تدفين در گورستان عصر آهن تپه صرم ، در : گزارش‌هاي باستان‌شناسي ، جلد 3 ، ص 129 تا 163 ) .
تل تخت ( يا « تخت سليمان » ؛ سرير پادشاهي سليمان ) و استحکامات ، واقع بر يک تپه در شمال محوطه اصلي ؛
مجموعه سلطنتي در مرکز محوطه اصلي ، شامل بقاياي : ساختمان دروازه ( دروازه ( R ) ، تالار عمومي (کاخ ( S )  ، قصرمسکوني (کاخ ( P ) ، و باغ سلطنتي (چهار باغ(   .
در منطقه شرق يک بناي کوچک قرار دارد ( ??×?? متر ) که يک پُل تشخيص داده شده ‌است . در شمال مجموعه سلطنتي زندان سليمان قرار دارد ، يک برج سنگي ، باحدوداً ?? متر ارتفاع . تاريخ ساخت اين بنا مشخص نيست .
محوطه اصلي شامل منطقه حفاري ‌شده ‌است ، اما پايتخت باستاني منطقه‌ اي بسيار وسيعتر از اين منطقه بوده و هنوز حفاري نشده ‌است . در محوطه حفاظتي اطراف ، باقيمانده ‌هاي ديگري نيز هستند : محدوده مقدس ( حدوداً ???-??? پيش از ميلاد ) ، و محوطه‌ هاي تل نوخودي ، تل خاري ، تل سه آسياب ، دوتلان ، که برخي از اينها متعلق به ما قبل تاريخ هستند ، همين طور مدرسه يا کاروانسرا ( سده ?? ميلادي ) . در محوطه حفاظتي همچنين پنج روستا وجود دارند که کشاورزان در آنها ساکنند .
تخته سنگ ‌هاي آرامگاه با بست ‌هاي فلزي معروف به بست دم چلچله اي ، به هم پيوسته بوده‌ ، که بعد ها آن‌ها را کنده و برده ‌اند و اکنون جايشان به صورت حفره ‌هايي ديده مي‌ شود که بيشتر شان را تعمير کرده‌ اند .
 
بناي آرامگاه دو قسمت مشخص دارد :
 
سکويي ? پله‌اي که قاعده آن مربع مستطيلي به وسعت ??? متر مربع است .
اتاقي کوچک به وسعت ?/? متر مربع که سقف شيب بامي دارد و ضخامت ديوار هايش به ?/? متر مي‌ رسد .
پايه بنا ( ?????×????? متر ) از شش لايه پلکاني تشکيل شده ‌است ، که از آن ‌ها اولي به بلندي ??? سانتي متر ، دومي و سومي ??? سانتي متر ، و سه عدد آخري ???? سانتي متر هستند . ارتفاع کلي بنا در حدود ?? متر است . در ورودي آرامگاه در سمت شمال غربي قرار داشته و ?? سانتي متر پهناي آن است . اين درگاه کوتاه نيز داراي دو در سنگي بوده که از بين رفته است .
 
خزانه آرامگاه ، در بالاترين نقطه ، شکل يک خانه شيرواني ساده با يک ورودي کوچک در غرب را دارد . تا حدود صد سال پيش باور بر اين بود که اين بنا آرامگاه مادر سليمان باشد و در دوره اتابکان در زمان آل بويه با استفاده از ستون‌ هاي باقي مانده از کاخ‌ هاي باستاني مسجدي با نام « مسجد اتابکي » در گرد آن ساخته و يک محراب کوچک در خزانه آرامگاه کنده ‌کاري شد . در دهه ???? بقاياي مسجد پاکسازي شده و تکه‌ هاي تاريخي به نزديکي مکان‌ هاي اصلي ‌شان بازگردانده شدند .
 
پس از کشته شدن کوروش در جنگ با سکاها يا ايرانيان شمالي ، جسد وي را موميايي کرده و درون تختي از زر نهاده و اشياي مهم سلطنتي و جنگي او را در کنار وي گذارده بودند .
هنگامي که در 75 کيلومتري تخت‌جمشيد ، راه اصلي اصفهان به شيراز را به سوي پاسارگاد ترک مي‌کنيم و از ميان درختان بلند و سرسبزي که بر اين راه خاطره‌انگيز سايه افکنده‌اند ، پيش مي‌رويم ؛ به نظر مي‌آيد که در اعماق تاريخ دور و دراز و پر فراز و نشيب و رنگارنگ اين سرزمين کهن فرو مي‌ رويم . انگار کودکان خونگرم و پرنشاطي که در روستا هاي کنار راه ، با خوشرويي و با مهر راه پاسارگاد را به شما نشان مي‌ دهند ، و آن دخترکان زيبايي که با جامه‌هاي چين‌دار و بلند و رنگارنگ ، گل ‌هاي بنفشه و بابونه صحرايي دشت پاسارگاد را مي‌ چينند تا داروي درد هاي مادرانشان کنند ؛ يادگار هايي گرانبها از هزاران سال پيش و از پاسارگاد خاموش و خفته در تاريخ و آن مردان بزرگ هستند . هنوز هم دستان گرم و پرتوان مردان و بوي خوش نان و تنور خانگي زنان پاسارگاد نشان مي ‌دهد که اجاق ايرانيان همچنان روشن و همچنان گرم است .
 
منطقه‌اي که امروزه با نام «دشت مرغاب» مي ‌شناسيم و پاسارگاد هم در آن قرار دارد ، از اوايل هزاره چهارم پيش از ميلاد تا اوايل هزاره دوم داراي سکونتگاه‌ ها و جمعيت فراواني بوده و آثار آن در محوطه ‌هاي پيش از تاريخي « تل نخودي » ، « تل سه‌ آسياب » و تپه « دو تولون » و بتازگي در محوطه بسيار غني و مهم « تنگه بلاغي » بدست آمده است . همچنين پس از يک دوره رکود چند صد ساله ( که در همه جاي ايران ديده مي‌ شود ) در اوايل هزاره نخست پيش از ميلاد نيز شواهد زيستي پراکنده‌اي در آن ديده شده است .
 
اما در زمينه جزئيات ديرينگي محوطه هخامنشي پاسارگاد ، تفاوت نظر هايي وجود دارد و هر کدام از نظر ها را نيز دلايل قابل قبولي پشتيباني‌ مي‌ کند . کهن ‌ترين اثر پاسارگاد ، « تل تخت» يا همان تخت مادر سليمان است که يکي از کاخ ‌هايي است که بر بلندي ساخته شده و هنوز هم عليرغم پژوهش ‌هاي فراوان ، برخي تصور مي کنند که قلعه بوده است . رومن گيرشمن بر اين اعتقاد بود که اين بنا در زمان کمبوجيه اول ، پدر کورش بزرگ ساخته شده ، اما فرضيه بيشتر پذيرفته‌ شده که ديويد استروناخ آن را بيان کرد ، زمان ساخت آن را در مابين سالهاي 546 تا 530 پيش از ميلاد يعني در شانزده سال پاياني پادشاهي کورش بزرگ مي ‌دانند .
 
بخش ‌هاي ديگر پاسارگاد ، بجز بناي آرامگاه که ظاهراّ در زمان پادشاهي کورش به پايان رسيده ، از بناهايي هستند که ساخت آنها در زمان کورش آغاز و در زمان پادشاهان بعدي هخامنشي ، از جمله داريوش يکم به پايان رسيده‌اند .
 
ويژگي‌هاي ظاهري آرامگاه
آرامگاه کورش تنها از نوعي سنگ ماسه‌اي که به مرمر سفيد شباهت دارد ، ساخته شده و در ساخت آن از هيچگونه مواد و مصالح ديگري استفاده نشده است . سنگ ‌ها که از معدني در شمال خاوري سيوند بدست آمده ، در قطعات بسيار بزرگ که گاه وزن هر کدام آنها به ده‌ها تن مي‌رسد ، به شيوه خشکه‌ چين بر روي هم چيده و بنا گرديده است و گاه براي اتصال محکم ‌تر آنها از قطعات آهني دم چلچله‌اي استفاده شده است . اين قطعات آهني در طول زمان از چشم سارقان پنهان نمانده است . با اينهمه و عليرغم گذشت بيش از 2500 سال از عمر ساختمان و پشت سر گذاردن زمين‌لرزه ‌ها و حادثه ‌هاي ديگر طبيعي و انساني ، بناي آرامگاه کورش همچنان سالم و پايدار و استوار بر جاي مانده و نشانه‌اي است از توانمندي‌ ها و شايستگي‌ هاي معماران ، دانشمندان و صنعتگران ايراني .
 
اتاق آرامگاه بر روي شش سکوي مطبق سنگي ساخته شده و طبقه هفتم آن را تشکيل مي ‌دهد . نخستين و پايين‌ترين طبقه ، قريب 12 متر عرض و 13 متر طول و 170 سانتيمتر بلندي دارد . در نتيجه سطح زيربناي ساختمان به حدود 160 متر مربع مي‌رسد . اين اندازه‌‌ها در طبقات ديگر به ترتيب کاهش مي ‌يابد بطوري که بلندي صفه ششم از 55 سانتيمتر تجاوز نمي کند . به اين ترتيب ارتفاع شش صفه پله‌مانند بنا حدود 5/5 متر و با احتساب حدود 6 متر بلندي اتاق آرامگاه و بام آن ، بلنداي کل بنا بالغ بر 11 متر مي‌ شود . اين تاق بصورت شيرواني و شيب‌دار بام بنا را مي ‌پوشاند .  
 
ديوارهاي اتاق بسيار ضخيم ساخته شده ‌اند . بطوري که پس از ورود به اتاق در مي‌يابيم که اندازه‌هاي داخلي آن کمي بيشتر از 2 متر در 3 متر است . جاي پاشنه درها نشان مي‌دهد که اين اتاق با دو در سنگي بزرگ که بر روي همديگر قرار مي‌گرفته‌اند ، بسته مي‌شده است . چنين درهايي که به سختي باز و بسته مي شوند ، معمولاّ براي بناهايي بکار مي‌رفته است که قرار نبوده رفت ‌و آمدهاي زيادي به درون آن انجام پذيرد .   
 
اين درها نزديک به 130 سانتيمتر بلندي داشته و ورود به اتاق با خم شدن امکان پذير مي‌شده است . داخل اتاق بسيار ساده و کف و سقف آن هر کدام از دو قطعه سنگ بزرگ و ضخيم پوشيده شده است . در نتيجه وجود اين سقف مسطح بر بالاي اتاق و در زير شيرواني ، در مي‌يابيم که مي‌بايست اتاق ديگري در ميان اين دو سقف وجود داشته باشد . اين اتاق فوقاني کوچک هيچ راهي به بيرون ندارد و پيدايي آن در سال 1338 خورشيدي با کوشش شادروان استاد علي سامي ( رئيس مؤسسه باستان‌شناسي تخت‌جمشيد که پژوهش‌هاي تخت‌جمشيد و پاسارگاد ، دين زيادي به ايشان دارد و هرگز کسي نتوانست جاي خالي او را پر کند) انجام پذيرفت . به نظر ايشان ، اين اتاق سنگي جايگاه اصلي دو تابوت سنگي است که در کنار يکديگر قرار گرفته‌اند . يکي از اين تابوت‌ها چند سانتيمتر کوچکتر از ديگري است . در هيچکدام از اين دو تابوت چيزي يافت نشده است . (علي سامي ، پاسارگاد ، شيراز ، 1350) .
 
هر چند که به نظر مي‌رسد کنده‌کاري‌هاي تابوت‌مانندي که در درون تخته‌سنگ‌هاي بام زيرين و داخلي بنا انجام شده است ، شيوه‌اي براي سبک کردن آن بوده باشد؛ اما بعيد نيست که با توجه به اندازه‌هاي آنان که برابر با قد و هيکل آدمي است ، آنگونه که استاد سامي بيان داشته‌اند ، تابوت‌هاي کورش و «کاساندان» بانوي او بوده باشند .
 
در اطراف و درون آرامگاه هيچگونه آذين و نگاره‌اي وجود ندارد و تنها در نماي سردر سه‌گوش زير شيرواني و بالاي در ورودي ، نقش بسيار کمرنگي از نگاره يک گل دوازده‌ گلبرگي متداول هخامنشيان نگاشته شده است . علاوه بر اين هيچگونه کتيبه و نبشته‌اي نيز در آرامگاه يافت نشده است . اما آريان مورخ يوناني گزارش کرده که در آرامگاه کورش کتيبه‌اي «به خط ايراني» به اين مضمون ديده شده است: «اي مرد! من کورش هستم ، پسر کمبوجيه ، من شاهنشاهي پارسيان را بنياد گذاشتم . من بر آسيا فرمان راندم ، اينک بر من رشک مبر» . آريان و همچنين استرابو ، مورخ ديگر يوناني به نقل از آريستوبولوس وضعيت داخل مقبره را نيز به اختصار توصيف کرده‌اند . بر پايه گفتار آنان در اتاق آرامگاه يک تخت زرين با تابوتي زرين و ميز و ساغرهايي وجود داشته است .     
 
امروزه در پاسارگاد تنها يک کتيبه کامل که در چند جاي مختلف بر ديوار کاخ‌ ها نوشته شده است ، ديده مي‌ شود . اين کتيبه‌ها در دو سطر به زبان و خط فارسي باستان ، يک سطر ترجمه عيلامي و يک سطر ترجمه اکدي ( بابلي نو ) نگاشته شده‌اند : « اَدَم کوروشَـ(ـه) ، خشايَـثي‌يَـه ، هخامنيشي‌يَـه » من کورش ، شاه ، هخامنشي » . از اين کتيبه نسخه ديگري بر بالاي سنگ‌ نگاره مرد بالدار بوده است که در فاصله سال‌ هاي 1240 تا 1253 خورشيدي ناپديد شده است . امروزه بحث ‌هاي فراواني در زمينه زمان نگارش اين کتيبه ‌ها در حال انجام است .
 
نام پاسارگاد  
در باره نام پاسارگاد ، اختلاف‌ها فراوان‌تر است . اين نام را نخستين بار سر رابرت کرپورتر (R . Ker Porter) در نخستين سال‌هاي سده نوزدهم ميلادي و با اقتباس از نظريه جيمز موريه (J . P . Morier)  بکار برد و در آن زمان بيشتر پژوهشگران اين نامگذاري را نپذيرفتند و هنوز هم شايد برخي بر اين گمان هستند ؛ اما اسناد نويافته جاي ترديدي در درستي محل پاسارگاد باقي نمي‌ گذارد .
 
نام پاسارگاد شکل يوناني شده واژه هخامنشي « باتراکاتاش » است که بارها در الواح عيلامي تخت‌جمشيد بکار رفته است؛ اما از گونه فارسي باستان آن آگاهي درستي در دست نيست . از سوي ديگر هرودوت واژه پاسارگاد را نه براي يک مکان ، بلکه براي قبيله‌اي به همين نام بکار برده است .
 
رونالد کنت بر اين باور است که گونه فارسي باستان نام پاسارگاد ، « پَـئيشي‌يا اووادا » بوده که معني « جايگاه نوشته / نوشتارخانه » را مي ‌دهد و در کتيبه داريوش در بيستون هم بکار رفته است . (Ronald G . Kent, Old Persian, Sec . edition, New Haven, 1953, p 194)
 
ثبت جهاني پاسارگاد توسط يونسکو
معيارهاي ثبت جهاني پاسارگاد
پاسارگاد ، جمهوري اسلامي ايران به سال 1383 خورشيدي مطابق با سال 2004 ميلادي بر اساس بند هاي يکم ، دوم ، سوم و چهارم معيار هاي فرهنگي در فهرست ميراث جهاني يونسکو به ثبت رسيد:
 
معيار يک : پاسارگاد نخستين نشانه بارز معماري سلطنتي هخامنشي است .
 
معيار دو : پايتخت شاهنشاهي پاسارگاد را کوروش بزرگ با مشارکت مردمان گوناگون امپراطوري که بنا نهاده بود ساخت اين حرکت به صورت يک مرحله بنيادي در تحول هنر و معماري کلاسيک ايران درآمد .
 
معيار سه : محوطه باستان شناختي پاسارگاد با کاخ ها ، باغ ها و آرامگاه کوروش بزرگ بنيان گذار سلسله هخامنشي يادبودي استثنايي از تمدن هخامنشيان در ايران است .
معيارچهار : مجموعه چهار باغي پادشاهي که در پاسارگاد بنيان گذاشته شده به صورت نمونه اي مادر براي اين گونه معماري و طرح ريزي در آسياي غربي در آمد .
 
اطلاعات اوليه
دولت طرف : جمهوري اسلامي ايران
نام ملک : پاسارگاد
موقعيت : استان فارس
تاريخ دريافت : ?? ژانويه ????
طبقه بندي : مطابق طبقه‌بندي هاي دارايي ‌هاي فرهنگي شرح داده شده در مقاله ? از پيمان نامه ميراث جهاني سال ???? ، اين يک محل باستاني است .
شرح مختصر : پاسارگاد اولين پايتخت سلسله ‌اي امپراتوري هخامنشي بود که توسط کوروش دوم در قرن ششم قبل از ميلاد ساخته شد . کاخ هاي آن ، طرح باغ ها ، هم چنين آرامگاه کوروش نمونه‌ هاي برجسته‌ اي از اولين مرحله تکامل هنر و معماري سلطنتي هخامنشيان هستند ، و يک گواهي استثنايي از تمدن ايراني است .