نماد اعتماد ملی



Smartsupp Live Chat

اين برج ‏ها در يک کيلومتري روستاي حصار ارمني از توابع خرقان غربي ، و در 32 کيلومتري جاده قزوين ـ همدان قرار دارند . برج ‏هاي خرقان در محوطه وسيعي به فاصله کمي از يکديگر قرار گرفته ‏اند و از بسياري جهات با هم شباهت دارند ؛ اما برج شرقي ، قديمي ‏تر از برج غربي است .
بناي برج شرقي داراي نقشه هشت ضلعي با ستون ‏هاي مدور در هشت گوشه است که قسمت ازاره آن در سال 1347 هـ . ش تعمير و مرمت گرديده است . تمامي بنا به ضخامت 60 سانتي‏ متر با آجر هاي ساده به ابعاد 5*19*19 سانتي ‏متر يا 5*20*20 سانتي ‏متر ساخته شده ، سپس روي آن پوششي تزئيني با آجر به ضخامت 21 سانتي ‏متر اجرا شده است . قطر ستون ‏هاي مدورِ گوشه ‏هاي بنا، به جز دو تاي آن ‏ها که راه پله مارپيچ منتهي به بام را در برمي ‏گيرند ، همگي يکسان است . براي رسيدن به راه‏ پله ‏ها بايد از در مستطيل شکل کوتاهي که در داخل اتاق مقبره قرار دارد ، گذشت . تعداد پله‏ هاي هر راه پله 22 عدد است .
با توجه به ويژگي‏ هاي تاريخي بناي برج ، مي‏ توان گفت که در ميان گنبد هاي دو پوسته‏ اي که پوسته دوم آن‏ ها مخروطي شکل نيست ، اين بنا نخستين گنبد دو پوسته قرن پنجم هجري به شمار مي ‏رود و از اين نظر حايز اهميت است .
نماي خارجي بناي برج به تمامي از آجرهاي تزئيني است . وجود همين نماي آجري است که منظر برج را به صورت يکي از زيبا ترين و چشم‏ گيرترين آثار معماري قرن پنجم ايران درآورده است . اين تزئينات ، بر روي ساقه گنبد و ضلع‏ هاي هشت‏ گانه صورت گرفته است .
قاب ‏سازي ‏هاي تزئيني داخل طاق ‏نماهاي ضلع‏ هاي هشت‏ گانه هر يک داراي طرح و نقش خاصي هستند که هيچ ‏يک با ديگري يکسان نيست . تنها در سه ضلع بنا ، طرز چيني به صورت برجسته ‏اي انجام گرفته است . اين شيوه کار ، با نقشي که براي اجرا انتخاب گرديده است نيز انطباق دارد . ضلع سردرِ ورودي برج ، تزئين بيشتري در بر دارد . در اين محل ، تزئينات خاصي که عبارت از کتيبه ‏اي دو خطي است ، وجود دارد . مضمون دو خط کتيبه مزبور عبارت است از : « به تاريخ سنه ستين و اربعمائه (460) عمل محمدبن مکرالزنجاني القبه » .
بناي برج غربي از نظر طرح و نقشه به بناي قديمي ‏تر بسيار شباهت دارد . نقشه آن نيز هشت ضلعي است و در گوشه ‏ها ، ستون‏ هاي مدور کار گذاشته شده است . در اين اثر ، ارتفاع ستون ‏ها کمي بيش ‏تر از اثر قبلي است و تا روي ساقه گنبد ادامه يافته است و چنين مي ‏نمايد که به يک کلاهکِ گنبدي شکل ختم مي ‏شده‏ اند . در اين بنا ، معمار به جاي دو راه‏ پله مارپيچي ، يک راه‏ پله ساخته است .
در بالاي ستوني که راه‏پله مارپيچي درون آن ساخته شده است ، پنجره‏اي مستطيل شکل با قوس جناغي در پوشش خارجي گنبد قرار دارد تا نور لازم را در مسير راه ‏پله تأمين سازد . در اين برج ، معمار ضمن رعايت ابعاد برج قبلي ، حدود 55 سانتي‏ متر به ارتفاع آن افزوده تا حالت کشيده ‏تري به بنا ببخشد . گنبد خارجي آن ـ مانند بناي قبلي ـ داراي رگه ‏هاي برجسته آجري است . وضع درِ وودي برج ، مؤيد اين است که در دوره ‏هاي بعد ، بنا دچار دستکاري شده و تغييراتي در آن راه يافته و از تزئينات آن کاسته شده است . از نظر تزئيني ، بناي مزبور در مقايسه با برج قديمي ، اختلاف ‏هاي قابل ملاحظه ‏اي را نشان مي ‏دهد که بيش‏ تر مربوط به نماسازي ضلع ‏هاي و سردرِ ورودي است . در قسمت ساقه گنبد ، از همان شيوه برج قديمي الهام گرفته شده است ؛ چنان ‏که قسمت بالاي ساقه را دور تا دور هشت حاشيه پهن با نقش ‏هاي هندسي و پيچ در پيچِ بسيار زيبا فرا گرفته است و سپس در زير آن ، يک حاشيه باريک کتيبه قرار دارد . نماسازي تزئيني ضلع‏ هاي هشت‏ گانه برج به اين صورت انجام گرفته است که متصل به ستون ‏هاي مدور از پايين تا بالا ، يک حاشيه کم‏ عرض آجر چيني شده و در واقع براي هر ضلع ، يک چارچوب به وجود آمده است . سپس مماس به آن ، ستونچه ‏هاي تزئيني باريک آجري تا نيمه ارتفاع هر ضلع بالا رفته اند که بر روي خود طرح قوس مانند تيزه ‏داري را مانند برج اول حمل مي ‏کنند .
حاشيه اين قوس ‏هاي تزئيني در همه ضلع ‏هاي ، جز دو ضلع ، مانند برج اول ساده است . در ضلع ‏هاي دوم و هشتم ، اين حاشيه با آجرکاري برجسته ظريفي تزئين شده است . ضلع‏ هاي هشت ‏گانه در جهت طول به دو بخش و به نحو جالبي تقسيم شده ‏اند ؛ چنان‏ که در وسط ، يک رگه آجري برجسته سراسري به وجود آمده و در زير آن ، سه طرح طاق ‏نماي تزئيني شکنجي برجسته اجرا شده است که هر يک در داخل چارچوب مستطيل شکلي قرار گرفته ‏اند . در داخل اين طرح‏ هاي سه‏ گانه ، تزئينات جالبي که با قسمت زير و بالا فرق دارند ، ايجاد شده است . در بالاي اين حاشيه ، قسمتي قرار دارد که بين بخش قوسي شکل طاق ‏نما و رگه افقي آجري برجسته محصور است . اين قسمت‏ هاي هشت‏ گانه ، هر يک با طرح ‏هاي متنوع خود جلوه خاصي به بنا بخشيده ‏اند . تناسبي که بين دو بخش پايين و بالاي هر ضلع از نظر طولي در نظر گرفته شده است ، حکايت از آشنايي کامل هنرمند سازنده به اصول مربوط به انتخاب ابعاد مناسب دارد .
درباره نحوه آجرکاري بايد گفت که در اين بنا ، شيوه ‏اي تازه به کار گرفته شده است که در ساخت بناهاي ديگري چون گنبد سرخ مراغه هم به کار گرفته شده و به اوج کمال رسيده است ؛ اين شيوه عبارت است از: به کار بردن تکه ‏هاي کوچک آجر هاي چهارگوش که منجر به ايجاد فضا هاي خوش ‏نقشي در متن آجرکاري‏ ها مي ‏شود . ضلعي که در وسط بنا قرار دارد ، از نظر تزئينات با ساير ضلع‏ ها و هم‏ چنين ضلع مربوط به درِ ورودي برج اول ، اختلاف دارد . در اينجا هنرمند براي بلندتر نشان دادن قسمت سردر ، از عرض چارچوب کاسته و بين ستون‏ هاي مدور و رگه آجر برجسته چارچوب ، فاصله ‏اي ايجاد کرده و آن را به نحو هنرمندانه‏ اي زينت کرده است . مضمون کتيبه سردر عبارت است از : « عمل ابوالمعالي بن مکرالزنجاني به تاريخ سنه و ثمانين و ابعمائه . »
در برج ‏هاي خرقان مقبره‏ هايي نيز وجود دارد که ضريح آن‏ ها منبت ‏کاري ‏هاي زيبايي را به نمايش گذاشته‏ اند . اين مقبره‏ ها متعلق به دو نفر به نام‏ هاي « ابوسعيد بيجار پسر سعد » و « ابومنصر ايلتاي تي ‏تکين » است که در سده‏ هاي بعدي به صورت آرامگاه درآمده ‏اند و مورد احترام مرم قرار گرفته‏ اند .
اين دو برج را مي ‏توان با برج شبلي دماوند و آرامگاه اميراسماعيل ساماني در بخارا مقايسه کرد و شايد بتوان هنر آجر کاري آن را الهام يافته از معماري دوره ساماني و آل بويه دانست . در طول قرن ‏هاي چهارم و پنجم ، بيش ‏تر برج‏ هاي شمال ايران با نقشه دايره ساخته مي ‏شدند . انتخاب نقشه هشت ضلعي در ساخت برج در قزوين که فاصله زيادي با سرزمين‏ هاي شمال ايران ندارد ، نشانه مهارت و ذوق سرشار هنرمندان است ؛ چرا که امکان ابداع و ارائه تزئينات متنوع و بديع در برج‏ هاي هشت ضلعي بسيار آسان‏ تر است . در بناي مزبور ، حدود سي نقش مختلف به کار برده شده است . اين امر ، حکايت از وجود يک سنت کهن مربوط به طرح نگاره ‏هاي مختلف دارد که ابتدا در دوره ساساني بر روي گچ انجام مي ‏شده و سپس در کارهاي آجري به کار رفته است . ترکيب و تنظيم طرح‏ هاي مختلف در اين دو بنا ، همانند هنري که در طرح ‏ريزي متناسب هيأت کلي بنا به کار رفته است ، قابل ستايش است .

farzad abdollahi 02166607667