بازار اراک يکي از بناهاي نخستين شهر اراک است . بناي اوليه اين بازار را حاکم وقت اراک ( سپهدار اعظم ) که نام مسجد و مدرسه‌ اي در بازار نيز به نام وي مي ‌باشد در اوايل قرن ?? گذاشت . با اين همه بناي مجموعه بزرگ بازار اراک شامل حمام ، مسجد ، مدرسه ، آب انبار ها ، گذرها و کاراوانسرا ها در زمان فتحعلي شاه قاجار و توسط يوسف خان گرجي در سال ???? هجري قمري در بافت مرکزي سلطان آباد ( نام قديم اراک ) بنيان گذاشته شد .

معماري
اين بازار داراي دو محور عمود بر هم مي ‌باشد که يکي محور شمالي جنوبي به طول ??? متر و دو ورودي يکي در شمال و يکي در جنوب و محور شرقي غربي به طول ??? متر و داراي ? گذر و ورودي شرقي غربي .
محور شمالي جنوبي و محور شرقي غربي همديگر را در محلي معروف به چهار سوق قطع مي ‌کنند که در اين محل يک حوض سنگي نيز وجود دارد . مساحت کل مجموعه بازار بالغ بر ?? هکتار مي‌ باشد . در قديم در چهار طرف بازار ? دروازه به نام هاي دروازه قبله و دروازه راهجرد و دروازه شهرجرد و دروازه حاج علي ‌نقي وجود داشته که در گذر زمان از بين رفته‌ اند . در ساخت اين مجموعه بيشتر از آجر استفاده شده و ملات گچ و آهک و خاک رس نيز مکمل بناي بازار هستند و براي استحکام بنا از تيرچه چوبي استفاده شده است . در پاي ستون ‌ها نيز صفحات و ورق هاي منجمد مسي و سربي استفاده شده است .

سقف بازار به صورت گنبدي مي ‌باشد و در نماي پشت بام گنبد ها در دو محور شمالي جنوبي و شرقي غربي بصورت ممتد ديده مي‌ شوند که گنبد مربوط به چهار سوق يا همان محل تلاقي دو محور بزرگ تر و متمايز تر از باقي گنبدها ست . در مرکز هر گنبد نور گير چند ضلعي تعبيه شده که علاوه بر نقش نورگيري کار تهويه هوا را نيز بر عهده دارد . به علت معماري خاص بکار رفته در ساخت بناي بازار هواي داخل بازار در زمستان گرم و متبوع و در تابستان علي ‌رغم سر پوشيده بودن بسيار خنک مي ‌باشد .

مکان‌ هاي موجود در بازار
در بازار ??? باب مغازه وجود دارد که همه در راسته بازار فعاليت مي ‌کنند و مکا‌ن ‌هاي ديگر مانند بازارچه ‌هاي اختصاصي و بار انداز ها و انبار ها و کارگاه ‌هاي توليدي در ?? سراچه و تيمچه فعاليت دارند . در طرفين بازار و به فاصله ?? متر از يکديگر ساخته شده ‌اند که از آن جمله مي ‌توان به سراي کاشاني که به بازار فرش اختصاص يافته و سراي مهر که به صنايع دستي مختص شده يا سرا هايي ديگر مثل نوروزي ? گلشن ? آقايي? کتاب فروشان ?نوذري? اکبري ? فراهاني ‏ها و کرمانشاهي که هر يک به کالايي خاص اختصاص يافته ‌اند مانند پوشاک و غيره .

در شهرهاي قديمي ايران ، بازار نه تنها محور اصلي اقتصاد به شمار مي رفته بلکه کانون بسياري از فعاليت هاي اجتماعي ، فرهنگي و سياسي بوده است  .
گرچه در سال هاي اخير به دليل توسعه شهرها ، بازار برخي از نقش هاي خود را از دست داده و در محاصره ساخت و ساز هاي نا منظم و بي قواره قرار گرفته اما اين بازار همچنان ماهيت خود را به عنوان منظم ترين بنا و مجموعه ساختماني شهر اراک حفظ کرده است .
دکتر محمود روح الاميني ، محقق و استاد مردم شناسي دانشگاه تهران مي گويد : در گذشته بازار علاوه بر مرکزيت فروش محصولات ، جايگاه ساخت و توليد کالاهاي مختلف بوده است اما امروزه فعاليت اصلي بازار به فروش و عرضه محصولات خلاصه مي شود .
محمدرضا محتاط پور پژوهشگر اراکي و نويسنده کتاب جامعه شناسي شهري سيماي اراک مي نويسد : در دوره هاي گذشته بازار مرکز تجاري شهر اراک بوده و توزيع فعاليت هاي اقتصادي در آن بر اساس نظمي منطقي شکل گرفته است .
به گفته اين محقق ، تنوع فعاليت ها در بازار به گونه اي است که تقريباً تأمين بخش قابل توجهي از نيازهاي مردم در آن امکان پذير است و حال آنکه در خارج از بازار عرضه محصولات در مناطق مختلف پراکنده شده است .
اين پژوهشگر مي نويسد : هنوز هم براي ساکنان مناطق روستايي اطراف شهر اراک بازار مهم ترين مکان تهيه مايحتاج و عرضه صنايع دستي و روستايي است .
اين بازار اگر چه در سال هاي اخير به دليل توسعه شهري و ساخت و سازهاي نامنظم بسياري از نقش هاي خود را از دست داده است اما همچنان به عنوان يک بناي تاريخي گفتني ها و ديدني هاي فراواني دارد .
مجموعه بازار اراک که در سال ???? به شماره ???? در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد ، آخرين نمونه از معماري اسلامي و سرشار از پيام ها و آموزه هاي فرهنگي و تاريخي است . اين بناي با ارزش ، تلفيقي از معماري مدرن و سنتي ايراني است .