درياچه نمک حوض سلطان يا درياچه شاهي ، فروافتادگي نامتقارني با 330 کيلومترمربع وسعت ، در 40 کيلومتري شمال شهرستان قم و در شمال باختري درياچه نمک و 85 کيلومتري جنوب تهران و در حاشيه بزرگراه تهران قم قرار دارد . اين درياچه که به درياچه ساوه قم و درياچه شاهي هم معروف است به مساحت تقريبي 240 کيلومتر مربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده است و رشته کوه هاي البرز در شمال آن قرار دارد وسعت و شکل درياچه متناسب با ورود آب و ميزان بارندگي آن در فصول مختلف سال متفاوت است . در مواقع بارندگي و ذوب برف هاي ارتفاعات اطراف چون بر ميزان آب ورودي افزوده مي شود ، وسعت آن زياد و در غير از اين ايام وسعت آن کاهش مي يابد . بدين ترتيب سطح آب درياچه پيوسته در نوسان است .

در موقع پر آبي سطح درياچه گسترش مي يابد و آب آن اراضي پست و شوره زار باتلاقي پيرامون را مي پوشاند و درياچه بزرگي به طول 18 و عرض 16 کيلومتر تشکيل مي دهد که به نام درياچه حوض سلطان يا کوير نمک مشهور است . رود هاي متعددي به ين درياچه وارد مي شوند که عموما از اراضي شوره زار و نمکي اطراف عبور مي کنند .
حوض سلطان در سال 1883 ميلادي و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکيل شد .
راه هاي ورود به منطقه : در 35 کيلومتري مسير قم - تهران جاده خاکي وجود دارد که به درياچه مي رسد . درون درياچه نيز جاده خاک ريزي هست که براي جلوگيري از فرو رفتن خودرو ها در باتلاق و بهره برداري از نمک درياچه مورد استفاده قرار مي گيرد .

اين درياچه شامل دو چاله جدا از هم يکي به نام « حوض ‎سلطان » و ديگري به نام « حوض ‎مره » است که با آبراهه باريکي به هم وصل مي ‎شوند .
حوضه باختري ( حوض‎ سلطان ) داري بلندي 806 متر از سطح دريا است که به طور معمول از روان ‎آب‎ هاي سطحي تغذيه مي ‎شود .
حوضه خاوري ( حوض ‎مره ) ، افزون بر روان ‎آب ‎ها ، از رود هايي مانند رودشور و قره‎ چي نيز بهره مي ‎گيرد .

مطالعات مستوفي ( 1350 ) نشان مي‎ دهد که آب‎ ابتدا وارد حوض‎ مره شده و پس از پر شدن آن ، از مسيل دو حوض گذشته وارد حوض ‎سلطان مي ‎شود و هنگامي که آب در حوض‎ سلطان چند متر بالاتر آمد ، به طرف حوض‎ مره بازمي ‎گردد و سرريز اين دو حوض ، به درياچه نمک تخليه مي ‎شود . مشاهدات صحرايي کرينسلي ( 1970 ) ، نشان مي ‎دهد که از مرکز درياچه به خارج دو پهنه جداگانه قابل شناسايي است .
يکي مرکز درياچه که حدود 24 درصد از مساحت آن را زير پوشش دارد و با پوسته نمکي پوشيده شده است .
دوم ، زون مرطوب که 76 درصد بقيه را تشکيل مي ‎دهد که به زون گياهان ريشه‎ بلند به پهناي 20 متر مي ‎رسد . پوسته نمکي با 5 سانتيمتر ضخامت ، شامل نوار هاي هم ‎مرکز سفيد و خاکستري است و در زير آن سيلت ‎هاي رسي و خاکستري رنگ مرطوب قرار دارد . اين زون ( پوسته نمکي ) به طور فصلي با آب پوشيده مي ‎شود ، ولي مناطق مرکزي آن ممکن است در تمام سال ، آب‎دار باشد .

مطالعات انجام شده در زون مرطوب نشان داده که ميزان رس موجود در نمونه ‎ها ، 35 تا 45 درصد است که 10 تا 90 درصد کاني ‎ها ، کائولينيت ‎است . در پشته ‎هاي شن و ماسه ‎اي زون گياهان با ريشه بلند ، چند خط داغ آب وجود دارد که به سمت سراشيبي تا ارتفاع 826 متر ادامه دارد . اختلاف ارتفاع بين پست‎ ترين و بلندترين خط داغ آب 20 متر است . پيشروي وسيع مخروط ‎افکنه ‎ها در پهناي زون مرطوب و روي پوسته نمکي نشانگر آن است که روان ‎آب سطحي بيش از گذشته است و تغيير آب و هوايي به سوي دوره مرطوب ‎تر از گذشته ، پيش مي ‎رود .

مطالعات معتمد و همکاران ( 1356 ) نشان داده است که رسوبات حوض ‎سلطان بيشتر از نوع گچ و نمک ، مارن و رس است . بررسي ‎هاي لرزه ‎نگاري و حفاري نيز نشان داده که نمک تا عمق 46 متر وجود دارد . اين نمک ، به صورت 5 لايه جدا از هم با ضخامت کل تا 20 متر است که با رس‎ هاي قهوه ‎اي تا خاکستري از يکديگر جدا مي‎ شوند .