حسينيه اعظم زنجان از اماکن مذهبي شيعيان است که در جنوب شهر زنجان واقع گشته‌ است . قدمت اين مکان به حدود يک قرن پيش مي ‌رسد . اين حسينه توسط دو فرد بنام ‌هاي حاج ميرزا محمد نقي و حاج ميرزا بابايي وقف گرديد . اين حسينه هر سال در روز ? ماه محرم اقدام به برگذاري دسته‌ عزاداري مي‌کند . در اين روز عزاداراني از شهرهاي همجوار در اين مراسم شرکت مي کنند .

تاريخچه
حسينيه اعظم زنجان در جنوب شهر زنجان که بين مدار هاي 36 درجه و 37 درجه شمالي و نصف النهار هاي 48 درجه و 5/49 درجه شرقي واقع شده قرار گرفته است . آستان مقدس حسينيه اعظم زنجان يکي از اماکن متبرک و معنوي استان زنجان مي باشد که آوازه و شهرت آن به برکت توجهات خاصه حضرت سيدالشهداء (ع) جهاني شده است . هيأت امناء اين مکان مقدس از توان و ظرفيت هاي موجود جهت ارتقاء فرهنگ عاشورا و کيفيت مجالس عزاداري سرور شهيدان استفاده نموده و با سازمان دهي نيروي انساني مخلص توانسته است تا حد نسبتاً مطلوب در مقطع کنوني اين مکان را اداره نمايد . در بخش فرهنگي ايجاد کتابخانه و بخش سمعي و بصري و تکثير نوارهاي سخنراني وعاظ و پخش اينتر نتي مراسم عزاداري و غيره به سراسر جهان و در بخش مذهبي برگزاري مراسم دعا و عزاداري و اعياد ائمه طاهرين عليهم السلام و سخنراني در حد توان،بر گزاري مراسم با شکوه دهه محرم و دسته عزاداري شب تاسوعا که تنها براي اين مراسم حدود 45 روز تا دو ماه برنامه ريزي و جلسات متعددي برگزار مي گردد . مراسم سوم شعبان سالروز ولادت حضرت ابا عبدالله الحسين (ع) که به نحو خاصي در اين حسينيه برگزار مي گردد .
برگزاري مراسم ماه مبارک رمضان که بصورت اقامه نماز جماعت ، سخنراني و مداحي مي باشد . مراسم هفتگي زيارت عاشورا که در شب هاي جمعه و دعاي ندبه در صبح جمعه برگزار و مورد استقبال جمع کثيري از مردم خصوصاً جوانان قرار مي گيرد .

تاريخچه حسينيه اعظم را با ياري گرفتن از گزارش شفاهي اهالي محل ، معمرين ، خادمين و هيات امناء قديمي و از آن اشخاصي که خودشان بطور مستقيم و يا بطور غير مستقيم از طريق پدر بزرگ هايشان و از کسان ديگر راجع به قدمت و تاريخ گذشته حسينيه خاطراتي داشته اند نقل مي کنيم . البته بديهي است که در نقل قول احتمال کم يا زياد بودن مطلب گفته شده وجود دارد ولي سعي شده مطالب با تطبيق همديگر نزديک به حقيقت باشد تا بتوان نسبت به آنها استناد جست و آيندگان بتوانند از آن استفاده کنند . متأسفانه تاريخ مدون ما در گذشته هميشه دچار چنين نقصهايي بوده است . نبودن افراد خبره و علاقمند در شهرمان که بخواهند حوادث مختلف را ثبت و ضبط کرده و آنها را به آيندگان انتقال دهند هميشه يکي از معضلات جامعه شهر زنجان بوده است و اگر تعدادي کتب تاريخي نيز تأليف و تدوين شده و موجود است بدون تجزيه و تحليل بوده و از جزئيات مهم تاريخي چشم پوشيده اند لذا مورخين حوادث را بصورت کلي و گذرا و بشکل قصه و داستان گونه نقل کرده اند .

اولين سند مکتوب که با مهر ( حاج ميرزا لطف الله شيخ الاسلام و آخوند ملا کاظم ) ممهور شده صفر المظفر 1295 هجري قمري را نشان مي دهد که در زير وقفنامه دو شخص خيرو نيکو کار بنام هاي ( حاج ميرزا محمد نقي و حاج ميرزا بابايي ) تاجر که دو باب دکان را وقف صحيح شرعي نموده اند آمده است . در اين وقف نامه قيد شده با اطلاع عاليجناب ( آخوند ملا علي اصغر روضه خوان ) در راه جناب ابي عبدالله الحسين (ع) در تکيه حسينيه خرج و احسان نمايند از اول ماه محرم تا دوازدهم محرم هر قسم مصلحت بداند صاحب اختيار است . دومين سند مکتوب که با مهر آقاي ( سيد عبدالرحيم مجتهد و آقا سيد علي و آقا شيخ ابراهيم ) ممهور شده مربوط به تاريخ شوال 1322 هجري قمري است که شخصي بنام ( حاج محمد هاشم شريف العلماء ) وقف صحيح شرعي و حبس مخلد نموده همگي مساحت ششدانگ و يک شعير و دو ثلث شعير قريه دهجلال از قراء سجاسرود خمسه را با کافه توابع و ملحقات و مزارع مائيه و دعيه و مراتع و معالف وبسائين و مياه و عيون و انهار و املاک ... و عمارات و محل اکداس و طراقين بر حضرت سيدالشهداء ارواح العالمين له الفداء .

آنچه در اينجا قابل توجه است اينکه در سال 1322 هجري قمري حسينيه اعظم هم مدرسه بوده هم مسجد . زيرا واقف در توضيحاتي که در وقفنامه داده آورده است که متولي ، منافع قريه مذکور را در وهله اول به تعميرات مدارس و مساجد اشاره شده و تامين آب آنها به مصرف برساند و نَه عشر ديگر را به حضرات طلاب محصلين ساکنين در حجرات هر مدرسه بپردازد آن هم از قرار هر حجره سه نفر طلبه . در ضمن مشروط به اينکه هر طلبه بيش از يکماه در خارج مدرسه نماند و اگر بيرون رود و برگردد بايد لااقل دو ماه تمام در حجره خود مقيم باشد تا شهريه دريافت نمايد . حال به يک سند مکتوب ديگر اشاره مي کنيم اين سند سنگ نوشته ايست که در راهرو و مدخل ورودي مسجد حسينيه هم اکنون بر ديوار نصب شده و اشعار زير بر روي آن کنده کاري شده است :
بعد حمد خداي عزوجل که کريم است و قادرو منّان
جمعي از مؤمنين اهل محل همه در زهد بوذر و سلمان
سّيد و ميرشان محمد علي صاحب جاه و فّر و عّزت وشان
دّر درياي پاک پيغمبر پور هم اسم موسي عمران
مسجدي خواستند بي مانند طرح از لطف حضرت يزدان
چون به پايان رسيد اين مسجد هاتفي سفت اين در غلطان
حَبَذّا مسجدي که در منظر آمده رشک روضه رضوان
سال تاريخ او طلب کردم روزي از صوفي خجسته بيان
کلک بگرفت و ريخت از کلکش بر ورق اين جواهر الوان
بود از وَجه پاک اين مَعبَد طلعت مسجد الحرام عيان

همانطور که تاريخ سنگ نوشته نشان مي دهد اهالي محل اين مسجد را در سال 1261 هجري بپايان رسانده اند . البته طبق گفته مُعَّمرين و اهالي محل اين تاريخ مربوط به زمان يا سال تأسيس مسجد نيست بلکه مربوط به تعمير و بازسازي مسجد است . وجود يک سند مکتوب ديگر گفته مُعَّمرين را قريب به يقين مي نمايد . اين سند عَلَمي است که بر روي آن تاريخ (1221) کنده شده و به مسجد حسينيه اهداء گرديده است . اين ها سند هاي موجود و مکتوب در باره تاريخ تاسيس حسينيه اعظم است ولي گفته هاي شفاهي به زمان هاي پيش از اين سال ها اشاره دارد . مي گويند در تاريخ 1114 هجري قمري زنگ بزرگي به مسجد اهداء شده و اين زنگ تا چهل يا پنجاه سال پيش موجود بود که بعد شکسته شده و از بين رفته است . همراه اين زنگ مقاديري وسايل ديگر مثل طبل و شيپور و چند قطعه شمشير و يک عدد کشکول هم بوده که از آنها هم فعلاً اثري نيست . شايد در زمان رضاخان بعلت تعطيلي مساجد جمع آوري و احتمالاً به مراکز فرهنگي و باستاني برده اند و يا اصلاً معدوم کرده اند . لذا براي نزديک شدن به تاريخ حقيقي بناي مسجد بهتر اين است که قدمت بافت شهر ، تاريخ بناي مساجد و آثار ديگر باستاني شهر را که در اطراف و يا نزديکي حسينيه قرار دارند بررسي نمود .

حسينيه اعظم زنجان با سالانه بيش از 7 هزار رأس قرباني در ايام محرم دومين قربانگاه جهان پس از مکه مکرمه است و عزاداران زيادي هرسال در روز عاشورا در اين مکان گرد هم مي ‌آيند .
همه ساله در روز هشتم ماه محرم عاشقان ابا عبدالله از سراسر استان زنجان ، کشور و بسياري نيز از ديگر کشورهاي جهان در زنجان گرد هم مي ‌آيند تا در دسته عزاداري ابا عبدالله الحسين مسجد حسينيه اعظم زنجان و دومين قربانگاه جهان شرکت کنند .
در محرم سال گذشته 7 هزار و 279 رأس احشام نذري به اين مسجد اهدا شده است .

علم فلزي که متعلق به اين مسجد است قدمت آن را يک هزار و 221 نشان مي‌ دهد که در روي علم حک شده است مدرک شفاف ‌تر کتيبه سنگي در ديوار حسينيه نصب شده تاريخ يک هزار و 261 هجري قمري را نشان مي‌ دهد که اين تاريخ مربوط به تعمير برخي از ديوارها و فضاي عمومي حسينيه بوده ، که از طرف اهالي محل صورت گرفته با عنايت به اين شواهد و نشانه‌ ها سالياني دراز قبل از اين تاريخ اين بنا نهاده شده است .
اين حسينيه تا سال يک هزار و 316 هجري شمسي تکيه بوده و با عنوان تکيه حسينيه برنامه‌ هاي معمولي مثل عزارداري و سينه زني صورت مي ‌گرفته است .
کم کم با گسترش فضاهاي پيرامون مسجد و فعاليت‌ هاي مذهبي رسماً به عنوان مسجد حسينيه شروع به فعاليت مي ‌کند و گسترش تدريجي مسجد با ياري مردم شروع مي‌ شود به ‌طوري‌ که امروز مساحت مجموعه حسينيه به 10 هزار متر مربع مي ‌رسد .
مسجد حسينيه اعظم زنجان با توجه به اعتقادات عميق مردم يکي از بزرگترين مساجد و حسينيه‌هاي ايران به شمار مي‌رود که آوازه جهاني دارد نه تنها مردم زنجان بلکه از اکثر شهرها و روستاهاي ايران و خارج از کشور شب تاسوعا به زنجان مي‌آيند تا در دسته عظيم و با شکوه عزاداري حسينيه اعظم شرکت کنند .
مردم ارادت خاصي نسبت به حسينيه اعظم نشان اعتقاد دارند که هرچه به اين مسجد نذر کنند برآورده مي ‌شود به همين دليل در اداي نذورات به موقع عمل مي ‌کنند يکي از نذر هاي مردم به حسينيه ذبح کردن قرباني در مسير دسته عزاداري شب تاسوعا است .
شايد در سال بيش از هزاران سفره نذري در اين مسجد براي برآورده شدن حاجات و يا برآورده آنها برپا مي‌ شود .