غار کتله خور ، غار کتل کوتول

غار کتله خور ، که در گويش محلي ، مردم منطقه به آن کتل کوتول مي گويند ، غاري است خشکي - آبي ، واقع در استان زنجان و در ?? کيلومتري جنوب خدابنده و ??? کيلومتري شمال همدان و ??? کيلومتري تهران و ? کيلومتري شهر کوچک گرماب واقع است . در بعضي از مناطق غربي ايران به کوه هاي کم ارتفاع کتل مي گويند و احتمالاً وجه تسميه غار نيز به همين علت باشد که غار در يکي از اين کوه ها قرار گرفته ‌است و خورشيد از پشت آن طلوع مي کند و بجاي کتل خورشيد به آن کتل‌خور گويند .
 
غار کتل کوتول قبل از سال ???? ه . ش . کشف شده ‌است و در سال ???? توسط شخصي به نام جمالي زنجاني به ثبت رسيده ‌است .
 
حدود سال ???? ه.ش. کوهنوردان بعلت طولاني بودن دهليز ورودي و کوتاه ‌بودن سقف آن و مشکلات عبور و مرور و فقدان جاذبه ‌هاي ، غار سنگي بي ‌اهميت جلوه شد ولي در سال ???? گروهي مجهز از غارنوردان زبده همدان بازديد مفصلي از غار انجام دادند و توانستند شکل ‌گيري اين غار را به دوران ژوراسيک مربوط دارند يعني بيش از ??? ميليون سال قبل .
 
ساختمان در زير کوه‌ کتل‌ خور قرار گرفته و از پائين دست دهانه آن رود شور که از شعبات فرعي قزل ‌اوزن است جاري مي شود غار در منطقه مستطيلي شکلي به ابعاد ????×???? متر به ‌وجود آمده ‌است در محل ياد شده عملکرد هوازدگي مکانيکي و نيرو هاي دروني به کمک يکديگر تعدادي ترک يا گسل متقاطع را در محدوده داخلي اين فضا به وجود آورده و به دليل فراهم شدن ساير شرايط ، فرآيند غار زايشي شروع شده است دهانه غار در ارتفاع ???? متري از سطح دريا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه اي که آب هاي فرو رو حاصل از ريزش جوي غار را خارج مي کند و به رود شور مي‌ ريزد ?? متر است .
 
ورودي غار يک دهليز ???? متري بوده با سقفي کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهليز فرعي ، پس از دهليز فرعي يک دالان وسيع ??? متري با سربالايي ‌هايي به ارتفاع ? متر و گودال هاي خشک قرار دارد که با دو شاخه ?? متري ادامه پيدا مي کند و پس از عبور از يک سربالايي به تالار وسيعي پوشيده از چکنده و چکيده و ستون مي رسد . در داخل تالار کوچک بلورين ، که به تالار ستون ها چسبيده چاهي به عمق ? متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آب هاي فرورو سازنده غار است .
 
در حال حاضر اين غار به سه بخش فرهنگي ، تفريحي و ورزشي تقسيم شده است بخش ورزشي آن تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره ‌نوردان قرار مي گيرد حدود ? کيلومتر است که البته هنوز انتهاي آن کشف نشده است . بخش تفريحي غار نيز که جهت بازديد عموم مورد استفاده قرار مي گيرد حدود ? کيلومتر مسير مستقيم است که گفته مي شود اين مسير تنها ?/? کل غار است . بخش فرهنگي غار نيز در بخش جنوبي آن قرار دارد قسمت اصلي آن دالاني است طبيعي که جهت برگزاري مراسم مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد البته اين دالان هيچگونه راه خروجي به بيرون نداشته و راه خروجي آن به صورت مصنوعي کنده شده اما خود دالان تماماً طبيعي بوده است .
 
غار کتله خور از لحاظ کيفيت بلور ها و قنديل ها ، زيبايي و تعدد طبقات اولين غار آهکي جهان شناخته شده است که توسط سرمايه ‌گذاري بخش خصوصي و هزينه شخصي به نام مهندس عالي که مهندس عمران فرمانداري زنجان بودند در طول پنج سال آماده بهره ‌برداري گشت . از بهره برداري اوليه اين غار چيزي حدود ?? سال مي گذرد که البته هنوز هم کاوش و فعاليت براي آماده ‌سازي ساير قسمت ‌هاي غار براي بازديد ادامه دارد .
 
غار کتله خور ، غاري است آهکي که در برخي نقاط آن گل ‌رس و خاک هاي حاوي اکسيد آهن قابل مشاهده است . اين غار از نظر سني تقريباً هم‌ سن غار عليصدر همدان است البته اين دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند . يکي اينکه غار عليصدر همدان غاريست کاملاً آبي اما غار کتله خور زنجان غاري است تقريباً خشکي . دوم اينکه آهک هاي غار کتله خور نسبت به آهک هاي غار عليصدر بسيار خالص ‌تر هستند که اين خود عاملي است جهت زيباتر شدن غار ، چرا که خالص بودن آهک ها موجب شفافيت آنها و در نتيجه عبور نور از قنديل ‌ها مي شود .
 
يک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله خور اينست که شواهد و بررسي ‌هاي انجام شده مؤيد اين موضوع است که اين غار در نهايت به غار عليصدر در همدان متصل مي شود . همچنين يکي ديگر از عجايب و زيبايي ‌هاي اين غار تعدد طبقات آن است که اينگونه غار ها در جهان بسيار کم ‌نظير هستند . گمان مي رود که اين غار داراي ? طبقه باشد که البته تاکنون تنها ? طبقه آن کشف شده‌ است .
 
حدود ??? متر اوليه غار قطري حدود ?? سانتيمتر داشته است به ‌طوريکه رهنوردان اوليه غار اين مسير ??? متري را بصورت سينه خيز طي کرده و مسير خود را با علامتگذاري مشخص کرده اند . ??? متر ابتداي غار محل زندگي انسان‌ هاي نخستين بوده است که اين موضوع را اسکلت ?? انساني که در اين محل پيدا شده است تأييد مي کند . لازم به ذکر است که اين اسکلت‌ ها همچنان در اين محل نگهداري مي شوند . اين غار داراي بخش ‌هاي ديگري است که به ترتيب مي‌ توان ميدان شير خوابيده ، ميدان بيستون ، ميدان چهل ‌ستون ، سه‌ راهي کوهي ، ميدان پنج ‌شير ، تالار عروس ، تونل قنديلي ، اتاق عقد ، پاي فيل ، شتر با جهاز ، عروس و داماد ، ميدان شمع ، دو جادوگر ، نخل سوخته ، ميدان مريم مقدس و … را نام برد . که تمامي اين بخش ‌ها حاصل تجمع ‌هاي مختلف آهکي است که هر کدام براساس شباهتي که به يکي از اشياء اطراف ما داشته اند به اين اسامي خوانده مي شوند . از ويژگي هاي منحصر به فرد اين غار مي‌ توان وجود ستون هاي آهکي عظيم را نام برد که حاصل به هم پيوستن استالاکتيت ‌ها و استالاگميت ‌هاي آهکي هستند که باعث شده اند که اين غار خود نگهدارنده خود باشد يعني اينکه اين ستون هاي عظيم نقش نگهدارنده ‌هايي را بازي مي کنند که مانع از فروريختن سقف غار مي شود .
 
اين غار در مراحل اوليه تشکيل خود غاري آبي بوده است که در اثر انحلال آبي گاهي اوقات توده ‌هاي عظيمي از سنگ ها از توده اصلي جدا شده اند . تشکيل طبقات متعدد اين غار باعث شده است که آب به طبقات زيرين نفوذ کرده و عملاً غار تبديل به غاري خشکي گردد . از ديگر ويژگي هاي بارز اين غار مي ‌توان وجود قنديل هاي زيبا و شفاف آهکي و استالاکتيت ‌هاي گُل ‌کلمي را نام برد .
 
وجود چشمه‌ هاي آب بسيار زلال در اطراف اين غار و حفره‌ هاي متعدد طبيعي هم از ويژگي هاي منحصر به فرد اين غار است . علاوه بر تمامي اين مسائل در غار کتله خور همانطور که در قبل آمد مي‌ توان تجمع ‌هاي متفاوتي مشاهده کرد که يکي از اين تجمع ‌هاي زيبا و جالب ‌توجه استالاگميت ‌هايي است که بسيار شبيه به عروس و داماد هستند و به همين اسم نامگذاري شده اند .
 
اين غار در طول ??? ميليون سالي که از عمرش مي گذرد دستخوش تغيير و تحولات بسياري شده است که برخي طبيعي و برخي هم مصنوعي بوده است . از تغييرات طبيعي اين غار مي ‌توان شکستگي هاي حاصل از زمين ‌لرزه ‌ها ، گسل‌ خوردگي ها ، لغزش‌ ها و ريزش ‌ها را نام برد .