واژه آپادانا به معناي بار عام است . آپادانا محل اصلي برگزاري گردهمايي ها مجامع عمومي و ضيافت هاي نمايند گان ملل بوده است . اين کاخ با ستون هاي سنگ مرمر و آجر هاي لعاب داررنگي چنان تزيين شده بود که زيباترين کاخ جهان ناميده مي شد . کاخ آپادانا از يک تالار مرکزي و ? ايوان تشکيل شده است . ? ايوان مشابه در جوانب تالار آپادانا را در ميان گرفته اند . سقف هر ايوان برفراز ?? ستون سنگي در دو رديف استوار بوده و تالار مرکزي ?? ستون ?? متري دارد که مجموعا ?? ستون سنگي باشکوه سقفي را برسر دارند .
 
يکي از نکات برجسته و شگفت آور در معماري آپادانا ؛ سکويي است که مجموعه کاخ ها بر آن بنا شده اند . در تخت جمشيد مجموعه کاخ ها بر صفه اي سنگي مستقر هستند که دامنه و امتداد کوه رحمت است . مسلماً مسطح کردن و آماده ساختن محوطه اي ?? هکتاري بر روي صخره ها و کانال کشي آن کار عظيمي بوده است . اما در شوش که از کوه و صخره و سنگ خبري نيست ؛ شاهکار معماري ديگري به ما رخ مي نمايد . سکويي تقريبا به اندازه بستر سنگي مجموعه تخت جمشيد بايد به صورت مصنوعي آماده شود و اين عمليات بزرگ را معماران هخامنشي به انجام رساندند . بعد از مسطح ساختن اين تپه که کاري طاقت فرسا بوده و مدت ها زمان برده ، ساخت پي بنا توسط مهندسان بابلي و بر اساس سنت هزار ساله شان با خشت خام انجام گرفته است . ديواره هاي کاخ بر روي پي هايي از سنگريزه قرار دارد و ارتفاع صفه ?? متر است .
در حفارهاي انجام شده دراين کاخ ، کتيبه اي کشف شد که در آن از زبان داريوش مراحل ساخت کاخ آپادانا توضيح داده شده است . ( اردشير ، شاه بزرگ ، شاه شاهان ، شاه مردمان ، شاه روي اين زمين ، پسر داريوش شاه ، داريوش پسر اردشير شاه ، اردشير پسر خشيارشا ، خشيارشا پسر داريوش شاه ، داريوش پسر و يشتاسپه ، هخامنشي . مي گويد : داريوش جدّ من اين آپادانا را ساخت ، سپس ، در زمان پدربزرگم اردشير ، آپادانا سوخت . حال به خواست اهورامزدا آناهيتا و ميترا ، من فرمان به بازسازي آپادانا دادم .
اهورامزدا ،آناهيتا و ميترا مرا در برابر تمام بدي ها بپيند ،و نيز آنچه را انجام دادم . )
چنين به نظر مي رسد که کاخ آپاداناي شوش چند سال پس از مرگ داريوش و در زمان پادشاهي نوه ي او ( اردشير اول ) آتش گرفت و بعد ها نواده اش اردشير دوم آن را از نو ساخت . جالب اينکه حادثه ي آتش سوزي و تعميرات آن به دست پادشاه به شکل کتيبه زيبايي روي يکي از ستون هاي کاخ حک شده بود . نکته ي جالب ديگر اين است که در اين کتيبه نام کاخ آپادانا و دو فرشته آناهيتا و ميترا به روشني بيان شده است .
در کتاب تورات ( عهد عتيق ) ، داستان هاي بسياري از وقايع دوران حکومت پادشاهان هخامنشي روايت شده است از جمله جشن خشايارشا درکاخ آپاداناي شوش و انتخاب دخترک زيباروي يهودي به نام استر ( ستاره ) به عنوان ملکه ايران .
صد ها سال پس ازحمله ي اسکندر مقدوني و به آتش کشيدن کاخ آپاداناي شوش ، درحالي که همگان نام و خاطره ي آن کاخ زيبا و باشکوه را فراموش کرده بودند ، يک خاخام يهودي که براي زيارت قبر حضرت دانيال نبي (ع) به شوش سفر کرده بود ، متوجه تکه سنگ هاي عظيمي شد که در آن نزديکي برزمين افتاده بود . او پس ازتحقيق فراوان دريافت که اين سنگ ها ويرانه هاي همان کاخ شوشان است که توصيف آن در تورات آمده است .
گنجينه هاي باارزش شوش هزاران سال در زير بهترين امانتدار تاريخ يعني خاک ، مدفون بود تااينکه دراوايل قرن نوزدهم ميلادي ، شاهان قاجار ، امتياز حفار هاي باستاني شوش رابه بهاي بسيار اندک به فرانسوي ها فروختند .
درسال????ميلادي هنگامي که يک گروه از باستان شناسان فرانسوي به سرپرستي مارسال ديولافوا در خرابه هاي شوش مشغول کاوش بودند ، به کاخ آپاداناي داريوش رسيدند . آنها ستون ها وسرستون هاي سالم رابا اره هاي مخصوص بريدند ، صدها جعبه ي بزرگ را پر از آجرهاي لعابدار رنگي کردند و با خود به فرانسه بردند .
امروز اگر به شهر شوش برويد ، از آن همه شکوه و جلال کاخ آپاداناي داريوش ، فقط تعدادي ستون و مجسمه ي خرد شده مي بينيد و ديگر هيچ!
 
موقعيت کاخ شائور
اين کاخ تنها بناي سلطنتي شوش است که در بيرون حصار شهر هخامنشي در مکاني دلپذير احداث شده و دور تا دور آن را فضاي سبزي با امکانات آبياري فرا گرفته بوده است . پيش از کاوش کاخ شائور در شوش بازشناسي مجموعه با استفاده از روش مقاومت الکتريکي انجام شد . بر اساس نقشه تغييرات مقاومت الکتريکي زمين يک طرح هندسي که بناها در آن جا گرفته بودند يافت شد و سپس کاوش ها نيز آن را تييد کرد . اين بنا به نسبت مجموعه کاخ هاي واقع بر تپه آپادانا ، ابعاد چندان بزرگي ندارد ( 3 هکتار ) احتمالا در زماني که کاخ داريوش مرمت مي شده ،به عنوان اقامتگاه موقت اردشير دوم در شوش مورد استفاده قرار گرفته است .
 
ته ستون هاي کاخ شائور
تالار ستوندار 64 ستون چوبي بر پايه هاي سنگي دارد ، دور تا دور اين تالار چهار يوان وجود دارد  . ايوان پشتي مشرف به يک باغ بوده است . و جالب است بدانيد نخستين ديوارنگاره هاي هخامنشي در ايران از همين تالار به دست آمده است .
 
ديوار نگاره هاي هخامنشي از خراجگزاران
همين باقيمانده کوچک که قسمتي از صورت يک  شخص مادي و صورت پوشانده يکي از اهالي  آراخوزي مي باشد ، کافيست تا آگاه شويم که ديوارهاي تالار مرکزي با نقش خراجگزاران تزئين مي شده است .حجاري هاي مربوط به خراجگزاران به صورت مفصل در پلکان هاي ايوان شمالي و شرقي آپاداني تخت جمشيد تصوير شده است . از کاخ شائور هم چندين نقش برجسته از سنگ آهک به دست آمده است . البته در تپه هاي باستاني شوش و خارج از تپه آپادانا نقوش و حجاري هاي هخامنشي ديگري نيز به دست آمده است و نمي توان معلوم کرد که يا اينها  اساسا مربوط به عمارت هايي جدا از مجموعه مورد بحث ما هستند يا اينکه از آن نقطه جدا شده و در مکان هاي ديگر مجددا مورد استفاده قرار گرفته اند .
 
بخشي از نگاره شکسته سربازان هخامنشي
 در دوران اسلامي يک کارگاه فرآوري نيشکر بر ويرانه هاي کاخ شائور احداث شده بود . براي تامين آهک مورد نياز  براي سفيد کردن فرآورده نيشکر ، ستون هاي از سنگ گچ کاخ را سوزانيده اند . اين کارگاه متعلق به قرون دوازده و سيزده ميلادي است .
 
علل ويراني کاخه
يکي از بحث انگيزترين موضوعات پيرامون کاخ هاي هخامنشي شوش ، تاريخ و علت ويراني آنها بوده است . هيات باستانشناسي شوش به سرپرستي ‍ژان پرو ينطور نتيجه گيري کرد که کاخ به مرگي طبيعي از ميان رفته است . ابعاد عظيم کاخ ، مصنوعي بودن پي ،خشتي بودن ، رها شدن آن پس از انقراض هخامنشيان از جمله دليلي است که براي ويراني کاخ ها ذکر مي شود . منابع کتبي هم از تسليم صلح آميز شوش به اسکندر و سربازانش حکايت مي کنند . در قسمت پيشين هم گفتيم حتي در دوره هخامنشي هم قسمت هايي از کاخ نشست کرده بود که معماران و مرمتگران اين مشکل را برطرف ساخته بودند . با اين حال ممکن است کاخ ها در کشمکش هاي ميان سرداران مقدوني در ادوار بعدي دچار آسيب شده باشند . کاوش هاي جديدتر در شوش بر وقوع درگيري هايي دلالت مي کنند . بعد از انقلاب اسلامي ايران کاوش هاي باستانشناسي در آپاداني شوش متوقف شد و اين وقفه تا سال 1377 هجري شمسي ادامه داشت . بهتر است خبري را مرور کنيم .
خبر : علت ويراني کاخ آپاداني داريوش اول در شوش کشف شد
سرپرست گروه باستانشناسي شوش خبر داد : با انجام حفاري در قسمت غربي آپاداني شوش کاخ داريوش اول هخامنشي بخشي از ستون هاي تختگاه اين کاخ از زير خاک نميان شد .
در نهمين فصل کاوش هاي باستانشناسي در جبهه غربي تختگاه آپاداني شوش که توسط يک گروه ده نفره شامل باستانشناس ، کارشناس ميراث فرهنگي ، مهندس معمار و نيز مهندس نقشه بردار در حال انجام است ، تا کنون 340 متر از محوطه تختگاه آپادانا حفاري و کاوش شد .
در جريان حفاري ها با توجه به کشف صدها عدد سر پيکان جنگي و سر زوبين از جنس مفرغ و با توجه به مطالعات انجام شده چگونگي تخريب آپاداني شوش توسط سپاهيان اسکندر مقدوني مشخص شد .
سرپرست گروه باستانشناسي شوش همچنين اظهار داشت : گروه باستانشناس  در جريان چندين فصل حفاري در جبهه غربي تختگاه آپادانا ضمن رد نظريه پيشين باستانشناسان غير ايراني ( فرانسوي ) که مدعي اند آپادانا به مرگ طبيعي از بين رفته ، نابودي اين بناي بزرگ را با وجود شواهد موجود ناشي از حمله سپاهيان اسکندر مقدوني مي دانند . کابلي هدف از انجام کاوش هاي باستانشناسي در تختگاه آپادانا را که از سال 1377 آغاز شده و هر دوره آن دو ماه است مرمت و احياي ديواره غربي تختگاه آپادانا به شيوه قبل از تخريب ذکر کرد و گفت سازمان ميراث فرهنگي  در صدد است تا بعد از انجام عمليات مرمت بر روي بنا نسبت به ايجاد باغ موزه اقدام نمايد .
اين کاخ در حفاري هاي بين سال‌ هاي ???? تا ???? از زير خاک بيرون آوره‌ شد و پس از ?? سال در سال ???? در فهرست آثار ملي ايران به شماره ???? به ثبت رسيد .
 
بقاياي دروازه غربي آپادانا در احاطه علف هاي هرز
بعد از عبور از محوطه غربي به اولين فضاي باز بزرگ از سه حياط اصلي آپادانا قدم مي گذاريم . اگر به ياري نيروي تخيل به زمان داريوش باز گرديم ، در سمت جنوب نماد اهورامزدا را خواهيم ديد که بر بالي ورودي تالار ها و اقامتگاه خودنمايي مي کند و در دو طرف نقش اهورامزدا شيرهاي زيبا و غران هخامنشي در کاشي ها تصوير شده اند و به صورتي قرينه به استقبال هم مي روند ، گويا آماده راندن نيروهاي اهريمني هستند .
در تصوير ملاحظه مي فرمايد که کفپوش فرش شده آجري نشست کرده است . در دوره هخامنشي هم چنين فرآيندي روي داده است . در آن زمان معماران با افزودن توده هاي خاک و تقويت پي اين مشکل را از ميان برداشته اند . به طور کلي بناهاي خشتي نياز به مراقبت و مرمت دائمي دارند .
 
نخستين حياط از سمت غرب
بعد از عبور از اين حياط در مسير غرب به شرق به محوطه دوم مي رسيم . در اين عکس گودي به وجود آمده حاصل فعاليت باستانشناساني که تلاش کرده اند با گذشتن از لايه هخامنشي خود را به طبقات ايلامي برسانند .با بارندگي هاي زياد اين خطه که بي شباهت به بارندگي هاي استوايي نيست ، روييدن علف هرز دور از ذهن نيست . بستر اين حياط هاي سه گانه ( يا به تعبير ديگر و با احتساب غربي ترين محوطه کوچک ، چهار گانه )با آجرهايي به رنگ قرمز اخرايي فرش شده اند .
 
حياط دوم همراه با فرو رفتگي در صحن آن
شرقي ترين و بزرگترين حياط ، سوراخ هاي مدوري در جناح شمالي خود دارد . کاربري پيشنهادي براي اينها محل نصب دکل يا پرچم است . از اين رو حدس مي زنند شايد اين حياط کاربري نظامي داشته يا محل صف بستن و تجمع نگاهبانان کاخ با دسته بندي مشخص بوده است .البته اين فقط در حد يک فرضيه است . در اين محل و در جناح شمالي حياط شرقي بود که در 1884 ديولافوا نقوش شيرها را به طول چهار متر و کاملا سالم کشف کرد . اين ديوار با فرو ريختن بر نقوش تزئيني خود آنها را پوشانده و حفظ کرده بود . ديواره هاي اين فضا با کاشي هاي سربازان ده هزار جاودانان زينت داده شده بود .