بقعه شيخ احمد و شيخ محمد فهادان

 موقعيت مكاني اين بقعه در خيابان فهادان ، محله فهادان ، جنب بقعه حسن فهادان واقع شده است .

 منابع تاريخي

بنايي که تحت عنوان بقعه شيخ احمد فهادان مشهور است ، بقاياي خانقاه و مسجد و بقعه اي است از آن شيخ احمد اسفنجردي ، شيخ فخرالدين احمد و برادرش محمد از مردم اسفنجرد ( منطقه اسفنجرد روستايي بوده ميان عز آباد رستاق و نزديک مجومرد که بعد ها تخريب شده است ) و مشغول به پيشه شومالي ( = اهار زدن پارچه شعر بافي ) بوده اند که به علت ظلم و ستم عامل آن آبادي از موطن خود هجرت کرده و به يزد آمده در محله اي که فهادان نام داشت سکني گزيدند . اين دو برادر از عرفا مورد احترام بسيار مردم بوده اند و در کتب تاريخ يزد کراماتي چند به فخرالدين احمد نسبت داده شده است و از بنا هاي قرن هشتم ه . ق و داراي رواق و گنبدي نسبتاً مرتفع است .

 وفات شيخ احمد را در سال 727 و وفات برادرش را در سال 735 نوشته اند . هر دو برادر در گنبد خانه اي دفن شدند که امروزه به نام بقعه شيخ احمد شهرت دارد و مجموعه اي بوده است از خانقاه و مسجد جنب آن ، که همه ويران شده است .

 در تواريخ يزد نوشته اند که مبارز الدين محمد بن مظفر ساباط و عمارتي از آجر پخته و کاشي تراشيده در مقبره در سال 750 ساخت . جمعي ديگر نيز در اين مقبره دفن شده بودند مانند مولانا محمود واعظ متوفي در 798 که از فضلاي عصر بود و پسرش مولانا امام الدين واعظ ( که در تاريخ کمال الدين آمده ) صورت قبور متعددي هم اکنون از زير ويرانه هاي آنجا درآمده است . مؤلف تاريخ جديد يزد و به نقل از او جامع مفيدي گويد : " که شاه شجاع آسياي ابرند آباد را بر آن بقعه وقف کرده و خانقاهي بر در مزار ساخته بود و هر روز در آن خانقاه آش مي پختند و به فقرا مي دادند " .

 کاشي محراب بقعه طبق نوشته تاريخ يزد به دستور امير معين الدين اشرف نصب شد و جزيي از آن هم اکنون باقي است .

 نکته اشتباهي هم در آتشکده يزدان آمده و معلوم نيست از کجا نقل شده و آن اين است که گويد شيخ احمد در مزار شيخ الاسلام اعظم دفن و بقعه به نام شيخ احمد خوانده شد .

 به مطلب ديگري که بايد اشاره کرد اين است که خرابه هايي که متصل به بقعه شيخ ديده مي شود آثار مسجدي است که به مسجد خضر شهرت داشته و هنوز به همين نام مشهور ست . در جامع الخيرات مسطور ست که از بنا هاي سيد رکن الدين بوده است .

 مشخصات

در سال هاي گذشته پوشش داخلي ديوار هاي بقعه از گچ و داراي تزئيناتي از لاجورد با کتيبه اي از اسماء خدا و آيات قرآني به خط کوفي بوده است بقعه داراي گنبد آجري با رگه هاي کاشي مربع شکل که برسر آن مناره مانندي هم ساخته اند .

 بقعه شيخ احمد فهادان داراي يک درب ورودي مي باشد و راهرو که مسقف به تاق ضربي با پوشش کاه گلي مي باشد ، ما را به داخل بقعه هدايت مي کند .

 بقعه گلين شيخ احمد متأسفانه اکنون بر اثر گذشت زمان ، کهنگي و فرسودگي ، قسمت اعظم گچبري ها و کتيبه هاي ازشمندش از بين رفته است . در حال حاضر از اين بناي ارزشمند تاريخي جز گنبد گلين و بقاياي اندکي از آن همه زيبايي و عظمت گچبري هاي عهد ايلخاني چيزي ديده نمي شود . در قسمت فوقاني ديوار چهارپتکانه قرار گرفته که اندک چيزي از گچبري هاي زيبا آن باقي مانده است ، جنب پتکانه طاق نما و سه پنجره کوچک چوبي نصب شده است . در کمربند گنبد چهار نورگير کوچک تعبيه شده است همچنين در وسط آهيانه گنبد آثار اندکي از شمسه ديده مي شود . در ضلع جنوبي ، محراب مزين به مقرنس گچبري شده قرار گرفته است که اين قسمت چون ساير قسمت هاي بقعه بيشتر آن بر اثر قدمت زياد و فرسودگي و عدم رسيدگي به آن از بين رفته و زيبايي اوليه خود را از دست داده است . يک نورگير در قسمت فوقاني ضلع غربي ديوار نصب شده است و نيز در ضلع شمالي يک صفه با قوس جناقي ديده مي شود . راهرو جنب گنبد خانه مسقف به تاق ضربي و چهار پرکه در آن محراب گچي ساده تعبيه شده . کف بقعه با آجر پوشيده است . پوشش داخلي بقعه و پشت بام و نماي خارجي بقعه کاه گلي است . گنبد بزرگ بقعه ، زيبايي خاصي به بنا بخشيده است . احتمال مي رود اين نوع گنبد که بسيار شبيه به گنبد هاي پيرانگاه هاي زرتشتي باشد حاکي از آن است که بقعه مذکور مزار پير و عارفي مي باشد نه مزار يک امامزاده اين نوع گنبد نظير ديگري ندارد . سطح زير گنبد به اندازه 7×5/8 و کلفتي پي آن 45/1 متر است .

 كتيبه هاي تاريخي

آثار موجود در بقعه شيخ احمد فهادان عبارت از :

 1ـ محرابش کاشي هاي معرق و امير معين الدين الدين اشرف باني آن بوده است . برين محراب سوره اخلاص و آيه 79 سوره الاسراء کتيبه شده بود و هنوز مقداري از آن باقي است بدين صورت :

 حاشيه ( به خط نسخ )

« اقم الصلوة لدلوک الشمس .... ( ريخته ) يبعثک ربک مقاماً محموداً ( الاسراء 79 ) »

 متن ( نسخ )

..... يولد ولم يکن له کفوراً احد . والحمد ..... ( ريخته ) الصلوة علي ..... ( ريخته ) في 771

 2ـ سنگ قبر شيخ احمد فهادان حدود 85 سال قبل به « دوازده امام » منتقل و در آنجا نصب شده است . ضمنا گفتني است سنگ قبري که چند تکه شده و قسمتي از آن باقي است . به مسجد جامع منتقل شده که اين سنگ قبر از آن تقي الدين حسن اسفنجردي بوده است که سال وفات و نسب وي با شيخ احمد معلوم نيست .