پارس بانو ( بونو پرس

 اين زيارتگاه در دامنه کوه هاي " ميل نيزار " و " لاي چقک " روستاي " ازرجوع " بخش عقداي شهرستان اردکان قرار دارد . اين زيارتگاه همه ساله از اول تا پنجم تير ماه ، محل تجمع و زيارت زرتشتيان است .

« پارس بانو » ، زيارتگاهي مربوط به زرتشتيان است که در منطقه « عقدا » در روستاي « زرجوع » واقع شده . اين زيارتگاه در ??? کيلومتري شمال غربي شهر يزد و ?? کيلومتري شهر اردکان در محدوده استان يزد قرار دارد .

زيارتگاه « پارس بانو » که با عناوين « بانوي پارس » يا « پيربانو » هم شناخته مي‌ شود منتسب به پارس‌ بانو ، دختر يزدگرد سوم و خواهر « شهربانو » - به روايتي همسر امام حسين (ع) - است .

روستاي زرجوع در مسير دره باريکي قرار گرفته و کوه هاي اطراف آن پوشيده از درختان بادام و انجيرکوهي است . اين روستا از مسير جاده اصلي اصفهان يزد با اتومبيل حدود يک ‌ساعت فاصله دارد .

در کنار زيارتگاه ، سکونت‌ گاه‌ هايي موسوم به « خيله » ساخته شده تا خانواده هاي زرتشتي در زمان زيارت پارس ‌بانو که به مدت پنج روز ادامه دارد ، براي سکونت موقت از آن ها استفاده کنند .

از ديدگاه زرتشتيان ، اين آرامگاه جايگاه جان باختن و ناپديد گشتن شهبانوي پارس بنام « خاتون بانو » بوده است و شهبانو در خواب نابينايي نمايان شده و پس از شفاي چشمان وي از او مي‌ خواهد تا بناي نيايشگاه را بنيان نهد .

اشعار زير بر سردر زيارتگاه پارس ‌بانو نوشته شده است : اي پير با مهر و صفا ، الگوي پاکي و وفا / رنجيده ازجور و جفا ، در جستجويت آمدم اي پارس بانو خسته‌ ام غمگين و دل شکسته ‌ام / بر لطف تو دل بسته‌ ام ، من در حضورت آمدم اي بانوي ايران زمين ، اي خفته در اين سرزمين / برحلقه‌ اش همچون نگين ، در زرع جويت آمدم خاتون بانو ها تويي ، آواره‌ ام مأوا تويي / درمان و دارو ها تويي ، اينک به کويت آمدم اندر دل اين کوه‌ ها ، ماندي غريب اي آشنا / هستي غريبان را پناه زين رو به سويت آمدم

زرتشتيان معتقدند پارس‌ بانو در اين نقطه ناپديد شده و به داخل زمين رفته است .

سکونت ‌گاه‌ هاي اطراف پارس ‌بانو با معماري متداول در استان يزد ساخته شده ‌اند .

ديوار هاي سکونت‌ گاه‌ ها مملو از ديوار نوشته ‌ها است .

روبروي زيارت‌ گاه پارس ‌بانو و بر فراز تپه دخمه‌ اي قرار گرفته ‌است . دخمه مکاني است که در گذشته زرتشتيان اجساد درگذشته‌ گان‌ شان را در آنجا قرار مي ‌دادند .

پايين ‌تر از دخمه و روبروي پارس ‌بانو ، آب‌آنباري قديمي و همچنين مسجد روستاي زرجوع قرار گرفته است .

آقاي جمشيد سروش سروشيان در « فرهنگ بهدينان » درباره آن نوشته است :

" زيارتگاهي است در جنوب عقدا ؛ و معروف است که دختر يزدگرد هنگامي که از فارس فرار کرد ، چند نفري او را مورد تعقيب قرار دادند . در نزديکي عقدا به او نزديک شدند . دختر يزدگرد که بسيار برآشفته و نگران بود از خدا خواست تا کوه او را به دامن خود پنهان کند . کوه دهان باز کرد و او بدانجا رفت . ولي سر مقنعه او بيرون ماند . يکي از مسافرين که شب را در عقدا مانده بود ، دختر را در خواب ديد و دختر از او خواست که محلي بر سر مزار او بسازد . مسافر سحرگاهان برفت و مزار او را از انتهاي مقنعه که بيرون مانده بود بيافت و بنايي در آنجا ساخت که تا امروز باقي است . سابقاً چنين مرسوم بود که درين محل زرتشتيان قرباني مي کردند . يکي از پيشوايان ديني به اين عمل ايراد کرد و فعلاً نذوراتي به آنجا مي برند و قسمت مي کنند . "

بر سنگ تاريخي که در مدخل اطاق اصلي اين زيارتگاه نصب است اين عبارت نقر شده است که تاريخ تعمير بنا را نشان مي دهد :

" هو الله تعالي . به نام ايزد راستي پسند . در عهد دولت ابد مدت اعلي حضرت پادشاه جمجاه ناصر الدين شاه خلد الله ملکه ، تعمير اين مکان شريف که محل غيبت خاتون بانوي پارسا ، دختر شاه يزدجرد شهريار ، خاله امام سجاد صلوه الله عليه است به همت جناب مهروانجي بن فسرامجي پاندي هندوستاني که هميشه معين طايفه ايرانيان اند در هنگامي که اين مسافر مانکجي ابن ليمجي ولد هوشنگ هاتريا ملقب به درويش فاني هندوستان با فرزند دلبند خود هرمزجي به عزم سياحت اينجا رسيد اهتمام به عمل آمد . مطلب اصلي اين است که چون سابق بر اين ندانسته ذبح گاوي شد ، به فتواي قاضيان دين مبين ، اين عمل خلاف است و من بعد هر کس مرتکب اين فعل خلاف شود به لعنت خدا و نفرين انبياء گرفتار شود . به تاريخ يوم فروردين ايزدار سپندار ماه تقويم سنه 1225 يزدجردي مطابق با سنه 1272 هجري نبوي مصطفوي . "

سنگ ديگري در دست چپ مدخل نصب است که قدمت بناي زيارت و آباداني آن را به عصر صفوي مي رساند و معلوم مي شود در آن ايام اين محل مورد احترام و زيارتگاه زرتشتيان بوده است . نص منقور بر سنگ مورخ 1070 چنين است :

 " يک عدد چنار ابان ولد اسفنديار سرخاب رکنابادي نشانيد و وقف کرد در گذرگاه خاتون بانوي پارسا مشروط بر آنکه نکنند و نچرند و نفروشند و مادام که اولاد و ورثه ( سه کلمه خوانده نمي شود ) در آن حدود باشند ديگري منزل نکند و خلاف کننده به لعنت ابدي و نفرين خلايق گرفتار شود . تحريراً في خرداد ماه ، سنه سبعين و الف . عمل ابن قياس ( کذا ) محمد حسن اردکاني يزدي . "