آرامگاه ( بقعه ) شيخ زاهد گيلاني

تاج الدين ابراهيم کردي سنجاني معروف به شيخ زاهد گيلاني (???-??? / ???? - ????) از صوفيان بزرگ ايران بود . تبار او به شهر سنجان در خراسان مي‌ رسيد . طريقت او از طريق سلسله مراتب رهبران صوفيگري که شامل افرادي چون ابونجيب سهروردي و حسن بصري بود به امام علي و محمد پيامبر مي رسيد .
شيخ صفي ‌الدين اردبيلي (??? - ??? / ???? - ????) نياي بنيان ‌گذاران دودمان صفوي مدت ?? سال در نزد شيخ زاهد گيلاني گذرانيد و دختر او را به زني گرفت . شيخ زاهد  ، شيخ صفي را به خلافت و جانشيني خود در طريقت برگزيد . پس از مرگ شيخ زاهد ، و به روايتي در همان دوران زندگي وي ، صفي‌الدين به اردبيل باز مي‌ گردد و طريقتي به نام صفويه در همان جا بنيان مي‌ گذارد . تبار حزين لاهيجي ، از سرايندگان اواخر صفوي نيز با فاصله ?? نسل به شيخ زاهد گيلاني مي رسيد  .ميرزا احمد حکيم تنکابني پزشک فتح‌ عليشاه قاجار نيز نسب به شيخ زاهد گيلاني مي رسانده . شمايل او ، بقولي ، در يکي از تالارهاي کاخ گلستان آويزان است .
آرامگاه شيخ زاهد ( مربوط به سده هشتم هجري ) واقع در جاده لاهيجان به لنگرود و در ? کيلومتري لاهيجان در روستايي به نام شيخانبر واقع شده است  . از نويسندگان نامدار ايران ، سعيد نفيسي ، کتابي درباره وي نوشته به نام « شيخ زاهد گيلاني » . اين بقعه در قريه " شيخانور " يا " شيخانه بر " در سه کيلومتري شرق لاهيجان در دامنه کوه و در ميان مزارع سرسبز چاي واقع شده است و مدفن " شيخ زاهد تاج الدين ابراهيم ‌گيلاني " از معاريف و دراويش بزرگ و از اساتيد " شيخ صفي ‌الدين اردبيلي " است . " شيخ زاهد " در سال 711 ه . ق . فوت نمود . بعدها به سال 892 ه . ق . " سلطان حيدر صفوي " به سبب خوابي که ديده بود ، با معماران و نجاراني که از شهر شيروان ، با کشتي به گيلان منتقل شده بودند ، اين بنا را ساخت و جسد شيخ را به آن‌ جا منتقل کرد . بناي بقعه با دو اتاق مربع و مستطيل شکل ، در کنار هم قرار گرفته اند . در کنار اتاق‌ ها ، در سمت شمال ، ايوان طويلي با هفت فيلپ ، در شرق حرم ، ايواني با 6 فيلپا و در حاشيه و قسمت جنوبي همين اتاق نيز ايوان ديگري با 6 فيلپا ديده مي ‌شود . ازاره ديوار هاي ايوان‌ ها تا ارتفاع 115 سانتي ‌متري با کاشي ‌کاري هفت‌ رنگ عصر قاجار تزئين شده است . طاقچه‌ هايي با طاق جناقي در قسمت‌ هاي مختلف ايوان به چشم مي ‌خورد . بر روي صندوق پوشاننده قبر ، تاريخ 822 ه . ق . و نام " سيد رضي‌ بن مهدي باشکجاني " ديده مي شود . دو قبر در اين اتاق و دو قبر ديگر در اتاق دوم جاي گرفته که آن‌ ها را به " غلام شيخ " و نيز يکي از فرزندان تيمور نسبت مي‌دهند . کف اتاق حرم ، کاشي ‌کاري است و ازاره ديوار اتاق آرامگاه تا ارتفاع 143 سانتي متر با کاشي ‌هايي به ابعاد 12 سانتي متر منقوش به نقش گل و بوته زرد و آبي تزئين شده است .
از زيباترين قسمت بنا بايد به گنبد هرمي و هشت ترک اشاره کرد که شيب تند آن به دليل عبور سريع آب باران تهيه شده و سطح حره را با کاشي کاري زرد و آبي ، سفيد و سياه ، با نقوش هندسي و گل ‌دار پوشانده ‌اند . اطراف گنبد و ديگر نقاط بنا را با سفال پوشش داده اند .
بقعه شيخ زاهد گيلاني ، متعلّق به قرن نهم هجري بوده و داراي شماره ثبت ملّي 824 سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور است  .