آتشکده کوه مند از آثار باستاني و مهم دشتي است که در دامنه کوه مند و به فاصله 30 کيلومتري خورموج ، غرب روستاي زاير عباسي قرار دارد . در ارتفاع سنگي مشرف به رودخانه خشکي که بستر رودخانه قديمي است آثار حجاري و کوه تراشي در دل صخره وجود دارد از بستر رودخانه راهي به ارتفاع 60 متر که اولين مدخل آتشکده است ، کشيده شده است . يک شاه نشين با يک سکوي مياني و يک سکوي افقي که در سمت راست شاه نشين قرار گرفته و يک اطاق قوسي با انحناي منظم که با سنگ و گچ و گل ساخته شده جالب توجه است . نماي خارجي فعلي آتشکده عبارت از يک مدخل با سقف قوسي و دو مدخل مستدير القاعده و ده حفره به شکل مدخل هاي طرفين سکوي شاه نشين مدخل اصلي و با اندازه هاي متفاوت که به احتمال به منزله پنجره و نورگير هاي رواق هاي اصلي آتشکده بوده اند . آتشکده از سه طبقه مياني يا اصلي ، تحتاني و فوقاني تشکيل شده است که با هم ارتباط داشته و در عين ارتباط ، نوع ساختمان هر يک با ديگري متفاوت بوده که گويا از هر يک از طبقات براي منظور خاصي استفاده مي شده است . در بستر رودخانه خشک فعلي آثار ساختمان ها و آبگردان ها و بند هايي در اراضي پاي کوه و در اطراف مسيل وجود دارد که از وجود ميدان بزرگي در جلوي کلات حکايت مي کند که سطح آن با خاک و سنگ بالا آورده بوده اند . با توجه به وجود آثار آب انبار و بقاياي درختاني از فاصله دويست متري پاي کوه احتمال مي رود در جلوي آتشکده ميداني وجود داشته و براي جلوگيري از نفوذ سيلاب هاي شديد در اطراف تپه ، بند هاي زيادي از سنگ و گچ ساخته بوده اند .
بيش از نيم قرن پيش در جانب شمالي آتشکده و پشت کوه نيز آثار حفره‌ ها و شاه نشين و درختاني وجود داشته است و از آنجا راهي به آتشکده منتهي مي شده است که به مرور زمان بر اثر ريزش کوه آن آثار ازبين رفته اند . گويا نقشه اصلي مقاير کلات متأثر از مقابر فنيقي است و با توجه به طرز قرار گرفتن دخمه‌ ها بر روي يکديگر و کم شدن تدريجي ابعاد آن ها در طبقات بالاتر ، همان نقشه زيگورات ها و ميل هاي خاص مضرس است که اصلي ايلامي و بابلي دارد اما نقشه صليبي دهليز ها نقشه هندي و ايراني است . مقابر کلات داراي صفحه اي مستقل و در عين حال متأثر از تمدن هاي مختلف ايراني و هندي و آشوري ، فنيقي و ايلامي است .