مجموعه ساختمان هاي عمارت ملک در حدود ??? سال قدمت دارد . در هشت کيلومتري شهرستان بندر بوشهر يکي از آثار هاي تاريخي و از نقاط ديدني استان بوشهر در جنوب ايران است و در نزديکي ميدان بهمني قرارگرفته است .
اين عمارت که به صورت مجموعه ساختماني متعلق به يک قرن قبل است . اين عمارت متعلق به يکي از ثروتمندان بوشهر به نام " محمد مهدي ملک التجار " بوده است .
" حاج ملک التجار " نامدارترين ثروتمند بوشهر بوده است که در سال 1277 ه ـ ق در کلکته هند به دنيا آمد و بعد از پدر بزرگ خود " محمد جعفر حاج بابا " سمت ملک التجاري در بوشهر را از آن خود کرد و جانشين جد خود گشت . او مردي بسيار ثروتمند محسوب مي شد تا آن جا که خود يک بانک خصوصي راه اندازي کرد . ملک التجار به ولخرج بودن و اسراف کاري شهره بوده تا آن جا که در سفرنامه سديد السلطنه ذکر گشته است او براي عروسي پسر خود از بوشهر تا بهمني را فرش کرده است و سماور ها را با اسکناس روشن کرده است . او با حکومت قوام السلطنه در بوشهر به مخالفت برخاست و خود حاکم بوشهر شد .
ملک التجار جهت گذراندن امورات خود از املاک اش در کلکته در آمد حاصل مي کرد . در روايات ساخت عمارت ملک آمده است که ملک التجار با سر کنسول فرانسه در بوشهر حشر و نشر داشته است و براي مدتي به املاک سر کنسول در فرانسه سفر مي کند و با ديدن قصر او در فرانسه خواستار ساخت نمونه اي از اين کاخ ها در بوشهر مي شود و معمار فرانسوي قصر کنسول را به خدمت گرفته تا قصري را براي او مهيا کند که حاصل اين امر ساخت " عمارت ملک " بوده است . از نظر هندسي ، عمارت ملک يکي از زيباترين عمارات جنوب کشور است . اعياني عمارت 4700 متر مربع و عرصه ي آن 24500 متر مربع است .
مساحت زير بناي آن 4000 متر مربع بوده و در دوره قاجاريه توسط معماران فرانسوي با مصالح محلي احداث شده و درب و پنجره آن زير نظر مهندسين فرانسوي ساخته شده است . وي براي سفر تفريحي- تجاري به کشور فرانسه رفته و در آن جا کاخ يکي از وزراي قرن وسطي را مي بيند و نمونه آن را در بوشهر پياده مي کند .
نوع و سبک معماري اين بنا از سبک ساختمان سازي دو قرن پيش سواحل خليج فارس که به " بنگله " معروف است تاثير گرفته و داراي يک قسمت استحفاظي ، بارو و شاهنشين و قسمتي به صورت چند ايوان و اتاق هاي مسکوني است .
اين کاخ توسط متجاوزين انگليس اشغال شده و به صورت مقر نظامي آن ها در آمد . آن ها بعد از سال ها استقرار در اين کاخ با ورشکست شدن ملک التجار ( صاحب اصلي کاخ ) لوازم نفيس آن را با قيمت کم خريداري کرده و با خود بردند . در اواخر سلطنت رضا شاه اين عمارت که خوابگاه نظاميان شده بود ، پس از چندين بار بازسازي رو به ويراني نهاد و متاسفانه به خاطر وسعت زياد هنوز مرمت نشده است .
تاريخ تعميرات عمارت را از نوشته اي بر روي چوب تالار مياني مي توان دريافت با نوشته ي " انگلستان 1918 " . اين بناي تاريخي به شماره 1603ـ1/1 به تاريخ 81/3/6 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است . عمارت ملک شامل بخش هايي چون پيش خوان شامل فضاي باز گسترده اي که پيوند دهنده ي فضاي شهر با اين مجموعه است که در عقب به سکو و عمارت اصلي و سر در ختم مي شد .
سکو نيز صفه ي عظيمي بود که حدود جلوي بناي سر در را تشکيل مي دهد و با يک رديف پله به بناي اصلي متصل است .
سر در نيز فضاي ايوان مانندي ست که با 3 ستون جفتي به ساختمان اصلي متصل است و در بزرگ بي نظير از جنس چوب ساي يا آبنوس با تزئينات فلزي آن را کامل مي کند . ترکيب زوج ستون هاي دو طاقي را در کنار هم شکل داده که حاکي از نسخه برداري آن از يک بناي اروپائي است .
عمارت اصلي که عظيم ترين بخش اين مجموعه مي باشد شامل فضاي مياني مدوري است که در دو طبقه با ديوار هاي نقاشي شده ساخته شده بود . سالن پائين به منظور ملاقات هاي رسمي ملک التجار و سالن بالا به منظور ضيافت هاي خصوصي در نظر گرفته شده بود .
طي ساليان اخير اين عمارت تنها به صورت مقطعي و در چند فصل کوتاه استحکام بخشي شده و عمليات مرمت ويژه اي بر روي آن انجام نشده است .
عمارت ياد شده که هم اکنون پناهگاه خانواده هايي از قشر بسيار ضعيف جامعه است ، چيزي جز مخروبه اي با ديوار هاي سياه و در هاي شکسته شده از آن باقي نمانده است .
بنا به گفته يکي از ساکنان اين عمارت ، در حال حاضر اين ساختمان محل زندگي ده ها خانواده بي سر پناه شده است که هر يک در يکي از اتاق هاي اين بنا زندگي مي کنند ، با توجه به صحبت هايي که با يکي از بچه هاي ساکن اين عمارت نيز داشتند ، هيچگونه امکاناتي از قبيل برق در اين ساختمان موجود نيست و ساکنان آن در شرايط خاصي بسر مي برند و اين در حاليست که ظاهرا اقدام خاصي براي اسکان ساکنان اين عمارت در مکان مناسب ديگر و حفظ و مرمت اين بناي تاريخي صورت نگرفته است . آن ها در فصل تابستان نمي دانند که چطور با شرجي و حرارت و گرما سر کنند و در فصل زمستان نميدانند که چگونه با باد و باران کنار بيايند . با آنها که صحبت کرديم روزنهاي اميدي در دل داشتند و ميگفتند: مسئولان براي بازديد آمدند ، قرار است ما را از اين جا ببرند .
اميدواريم هر چه زودتر اين بناي تاريخي دوباره ارزش گمشده ي خود را باز يابد .