ستاره‌شناسان آماتور بر روي تپه رصدخانه مراغه در مقابل گنبدي که براي محافظت آثار تاريخي ساخته شده ‌است .
 
رصد خانه مراغه رصد خانه ‌اي بود که در دوره هلاکوخان زير نظر خواجه نصير طوسي در شهر مراغه ساخته ‌شد . اين رصد خانه روي تپه ‌اي در غرب مراغه قرار داشته‌ است و امروزه تنها پي ‌هاي بخش ‌هاي مختلف و بخشي از سدس سنگي آن باقي مانده ‌است. در سال‌ هاي اخير گنبدي براي محافظت از بقاياي اين بنا بر روي بخشي از آن ساخته شده ‌است.
 
پرويز ورجاوند و همکارانش در دهه ???? خورشيدي به کاوش در محوطه اين رصد خانه پرداختند و قسمت ‌هاي مختلف آن را شناسايي کردند . ساختمان اصلي اين رصد خانه به شکل برجي استوانه‌ اي ساخته شده ‌بود . در ساختمان‌ هاي جنبي آن يک کتابخانه و محل اقامت کارکنان تشخيص داده شده ‌است .
 
پيشينه
بناي رصدخانه مراغه در سال ??? هجري ( ???? ميلادي ) به سفارش خواجه نصيرالدين طوسي و به فرمان هولاکو - نوه چنگيز خان مغول - آغاز شد . هولاکو براي نگهداري اين سازمان پژوهشي موقوفه ‌هاي ويژه ‌اي درنظر گرفت . کتابخانه ‌اي شامل ??? هزار جلد کتاب و ابزار هاي اختر شناسي ، از جمله ذات‌ الربع ديواري به شعاع ??? سانتي‌ متر ، کره ‌هاي ذات ‌الحلق ، حلقه انقلابي ، حلقه اعتدالي و حلقه سموت نيز فراهم شدند . در همين ‌جا بود که زيج ايلخاني به ‌سال ??? هجري (???? ميلادي ) فراهم شد .
 
رصد خانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود و يک سازمان علمي گسترده بود که بيش‌ تر شاخه ‌هاي دانش درس داده مي‌ شد و مشهور ترين دانشمندان آن عصر - از جمله قطب ‌الدين شيرازي ، کاشف علت اصلي تشکيل رنگين کمان - در آن‌ جا جمع شده بودند . به‌ علاوه چون در آن زمان ارتباط علمي چين و ايران به ‌علت استيلادي مغولان بر هر دو سرزمين برقرار شده‌ بود ، دانشمندان چيني - از جمله فردي به‌ نام فائو مون ‌جي - در اين مرکز فعالت داشتند . همچنين فيلسوف و فرهنگ ‌نامه‌ نويس مسيحي - ابن‌ العبري - در رصد خانه مراغه به درس ‌دادن کتاب‌ هاي اصول اقليدوس و المجسطي بطلميوس مشغول بود .
 
زيج ايلخاني
خواجه نصيرالدين طوسي « زيج ايلخاني » را از روي رصد هاي انجام‌ شده در رصد خانه مراغه تدوين کرده ‌است . زيج ايلخاني سده ‌ها از اعتبار خاصي در بسياري از سرزمين‌ هاي آن زمان - از جمله در چين - برخوردار بوده ‌است و در سال ???? ميلادي (??? سال پس از مرگ طوسي ) ترجمه و در اروپا منتشر شد . قديمي ‌ترين نسخه اين زيج در کتابخانه ملي پاريس نگهداري مي ‌شود .