اين گنبد که در جنوب غربي شهر مراغه واقع مي باشد ، به گنبد سرخ مشهور است . بناي اين گنبد در سال542 ه  .ق به دستور عبد العزيز محمود بن سعـد رئيس آذربايجان و بوسيله بني بکر محمد بن بندان بن المحسن معمار ساخته شده است .
بطور کلي اين گنبد بنايي است مربع شکل شامل سردابه و اتاق فوقاني و اتاق اصلي که بر روي سکوي سنگي قرار دارد و بوسيله 7 رديف پله مي توان به آن دسترسي يافت . دخمه يا سردابه در ميان سکو واقع شده و از جمله جبهه شمالي مي توان به آن راه يافت . سقف آن بر روي ديوار هاي جانبي و ستون مربع شکلي که در وسط دخمه قرار دارد استوار شده است .
قسمت ورودي گنبد سرخ شامل درگاه بلند و زيبايي است که آجر کاري پرنقش و نگار ظريفي همراه با کاشي هاي فيروزه اي که تازه در معماري سلجوقي متداول گشته بود زينت يافته است که اطراف اين آجر کاري را کتيبه هايي به خط کوفي احاطه نموده است .
در قسمت بالاي آن کتيبه اي به خط کوفي مشاهده مي شود که متضمن تاريخ بناي گنبد مي باشد که جلوه خاصي به بنا بخشيده است  .
نماي سه ضلع شرقي و غربي و جنوب اين گنبد هر کدام داراي دو طاق نماي آجري با طرح هاي تزئيني و سه طاق مزين به آجرکاري مي باشد و درکتيبه جبهه شرقي آيه 54 سوره 39 قرآن نوشته شده و در جبهه غربي کتيبه اي است که نام سازنده بنا را نشان مي دهد و در چهار گوشه خارجي بنا ستون هاي مدوري با تزئينات آجري وجود دارد که علاوه بر کمک به ايستايي بنا به زيبائي آن نيز مي افزايد  . قسمت داخلي بنا به صورت فضايي مربع شکل است که در سه ضلع آن هر کدام دو طاق نما همانند نماي خارجي تعبيه شده است .
در گذشته در طول گنبد کتيبه اي گچبري شده مزين به آيات قرآني بوده که به مرور زمان از بين رفته است .
کارشناسان ميراث فرهنگي معتقدند اين بنا قبل از رصد خانه مراغه براي تعيين ماه‌ هاي سال و ساعات روز کاربرد داشته و سوراخ‌ هاي ايجاد شده بر ضلع‌ هاي اين بنا نشانگر اين امر است .
گنبد سرخ در تاريخ ?? دي ماه ???? خورشيدي در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌ است .
در چهار گوشه خارجي بنا ستون هاي مدوري با تزئينات آجري وجود دارد که علاوه بر کمک به ايستايي بنا ، به زيبايي آن نيز مي افزايد . قسمت داخلي بنا به صورت فضايي مربع شکل است که سه ضلع آن هر کدام دو طاق نما همانند نماي خارجي تعبييه شده است . در گذشته در طول گنبد کتيبه اي گچبري شده مزين به آيات قرآني بوده که به مرور زمان از بين رفته است . چهار روزن در چهار طرف بنا و نيز روزني در مرکز گنبد نور فضاي داخلي را تامين مي کند .
 گنبد بنا دوپوش است . پوشش داخلي به صورت عرقچين و پوشش خارجي آن که به طور کامل فرو ريخته ؛ به فرم هرمي بوده است . کف اتاق را از قطعات سنگ تراشيده مفروش کرده و ديوارهاي داخلي بنا را با گچ اندود نموده اند . از ظواهر امر اين چنين برمي آيد که مقبره اصلي در درون دخمه قرار داشته و اتاق فوقاني ، مسجد کوچکي بوده که پخش نذورات و قرائت قرآن در آن صورت مي گرفته است .
 
عملکرد سال 1386 معاونت ميراث فرهنگي
شرح عمليات اجرايي :
1 - کف سازي قسمتي از اطراف گنبد با سنگ سينجان تيشه اي و شيب بندي 2 درصدي آن .
2 - نقاشي درب و پنجره هاي محوطه .
3 - اجراي بخشي از تاسيسات الکتريکي محوطه .
4 - حفر چاه و لاي روبي ان .
5 - اتمام چمن کاري وگل کاري محوطه .
6 - سيمانکاري قسمتي از ديوار محوطه ( ديوار مدرسه ) .
7 - اتمام ازاره هاي سنگي ساختمان سرايداري .
8 - خريد انشعاب آب .
9 - آماده سازي محوطه بيروني جهت اجراي آسفالت .
10 - کف سازي بخش هايي از محوطه .
11 - اجراي کاشيکاري سرويس هاي بهداشتي  .
12 - اجراي سنگ هاي پله از جنس اسپراخون  .
13 - اجراي گچکاري ساختمان سرايداري  .
14 - لوله کشي و سيم کشي ساختمان سرايداري و سرويس هاي بهداشتي  .
15 - خريد چراغهاي محوطه جهت نورپردازي محوطه گنبد  .
16 - سفارش تهيه سنگ هاي پله خود گنبد از جنس سنگ سينجان  .
17 - اتمام کفسازي اطراف گنبد .
18 - برش و آماده سازي يکي از سنگ پله هاي گنبد و تيشه کردن آن .
19 - اجرا و نصب درب ورودي .