غار رئيس يا غار نياسر است . اين غار ظاهرا مربوط به دوره اشکانيان بوده و در واقع يک معبد ميترايي ( مهرپرستي ) است . ميترا يکي از خدايان مردم ايران باستان بوده ، چنانکه در يکي از کتيبه هاي مربوط به اردشير دوم هخامنشي (359-404 پ .م .) که در هگمتانه کشف شده است ، علاوه بر اهورامزدا از ميترا ( مهر - خورشيد ) و همچنين از آناهيتا ( ناهيد ) که رب النوع ( خدايگان ) عشق و زيبايي است نيز نام برده شده و از آنان سپاسگذاري شده است . اين پادشاه در کتيبه ديگري نيز تنها از ايزد مهر ( ميترا ) درخواست ياري و حمايت کرده و از اهورامزدا نامي نبرده است .
 
اين غار از عجايب و نوادر آثار باستاني است . در حدود 1800 تا 2000 سال قبل در دل کوه کرکس و بر فراز تپه هاي آهکي مشرف بر نياسر کاشان و احتمالاً با مقاصد آييني و مذهبي به صورت تونل سنگي پرپيچ و خم با ابزار هاي ابتدايي کنده شده است . غار نياسر کاشان شامل مجموعه زيرزميني و پيچيده اي است که از راهرو هاي تنگ و طولاني و اتاق ها و چاه هاي متعددي تشکيل شده و دسترسي به اعماق آنها بدون بهره گيري از وسايل پيشرفته امروزي ممکن نيست . اين غار که به " سوراخ رئيس " يا " غار ويس " شهرت دارد قرن ها نامکشوف ماند و در هيچ يک از متون تاريخي و آثار تحقيقي قرون اخير و رغم ذکر ساير بنا هاي تاريخي منطقه نظير آتشکده نياسر ( بنا شده توسط اردشير بابکان مؤسس سلسله ساسانيان ) مورد اشاره قرار نگرفته است . از شگفتي هاي اين غار انسان ساخت بودن آن است . کمبود هوا در هيچ نقطه اي از آن احساس نمي شود و حتي در عميق ترين نقاط آن عمل تهويه به طور طبيعي انجام مي گيرد . يکي از فرضيات در مورد منشاء تاريخي اين غار بيانگر اين است که در ساخت آتشکده نياسر از سنگ هاي تراشيده شده حاصل از کندن غار استفاده شده است . احتمالاً زمان حفر غار پيش از احداث آتشکده بوده است :
 
غار آييني نياسر ، شکوه و شگفتي
غار رييس نياسر با در هاي ورودي آن در باغ‌ تالار ، معبدي بوده متعلق به پيروان آيين ميترا (خداي ايران باستان ) .
به احتمال زياد قدمت اين معبد به اوايل دوره پارت ‌ها بر مي ‌گردد . غار تاريخي نياسر درون توده سنگي از جنس تراورتن ، در زير باغ تالار و باغ ‌هاي مجاور آن تا زير محله سرکمر گسترده شده است . در بلند ترين نقطه نياسر واقع در باغ ‌تالار ، ورودي اصلي اين غار وجود دارد که تا صخره هاي بالاي آبشار کشيده شده است . غار نياسر به طور کامل ساخته دست انسان است به جز يک يا دو اتاق که در نزديکي در ورودي قرار دارند . شکي نيست که اين غار معبد ميترا بوده است و پيدايش آن ممکن است به دوره اشکانيان ( پارت‌ها ) مرتبط باشد . بيشتر معبد هاي ميترا مانند غار نياسر در تاريکي کامل ساخته مي‌ شده است . اين غار ورودي ‌هاي ديگري نيز دارد . تعدادي از آنها در داخل صخره ‌اي وجود دارند که قسمت بالاي نياسر را از همسايگان پايين جدا مي ‌سازد . اين ورودي‌ ها که رو به شرق قرار دارند در امتداد آبشار منظره زيبايي از نياسر را به نمايش گذاشته‌ اند . نشانه ‌هاي فرسايش آب بر روي صخره ‌ها و سنگ‌ ها دربر دارنده و گواهي اين حقيقت است که غار خوش منظر اين ناحيه از زمان‌ هاي بسيار قديم وجود داشته است . آبشار نياسر مدرک ديگري است که غار ، معبدي بوده متعلق به پيروان آيين ميترا . در زير آبشار دو سنگ آسياب وجود دارد که به طرز شگفت ‌آوري شبيه به يک يا دو سنگ آسيابي است که در اعماق داخل غار ديده مي ‌شود .
 شکي نيست که وجود اين سنگ ‌ها در داخل غار تاريک و هيجان ‌انگيز به منظور آرد کردن گندم نبوده است بلکه بر اساس آداب و تشريفات مذهبي آيين ميتراييسم در مراسم قرباني دادن استفاده مي‌ شده است . گفته مي ‌شود ، از اين سنگ ‌ها به عنوان سرپوشي براي بستن ورودي‌ هاي اتاق‌ هاي کوچک غار استفاده مي‌ شده است .
هواي مطبوع و گردش هوا در سراسر غار وجود دارد . يکي از عميق‌ ترين چاه ‌هاي داخل غار 10 متر عمق دارد و هوا حتي در آن قسمت نيز جريان دارد . به منظور طي کردن راه در داخل غار ، راهرو ها و حتي اتاق ‌هايي وجود دارد که به‌ وسيله ليز خوردن يا سينه‌ خيز رفتن و در جا هاي ديگر ، به‌صورت خميده مي‌ توان از آن عبور کرد . غار داراي يک ورودي بزرگ مي‌ باشد که در سال 1358 بر اثر زلزله خراب شده است .
قسمت‌ هايي از غار نيز که متلاشي شده و از بين رفته ، زير آوار زلزله قرار دارد . بيشتر ظروف سفالي در داخل غار مربوط به دوره ساساني بوده و مقداري نيز متعلق به دوره پارت ‌ها مي ‌باشد . با اين وجود مقداري ظروف سفالي از دوره اسلامي نيز در اطراف ورودي ‌هاي غار ديده شده است .  احتمالاً زمان حفر غار پيش از احداث آتشکده بوده است .
غار در حال حاضر داراي يک رشته لامپ به منظور روشن نمودن فضاي درون آن است که با خاموش شدن آنها فضاي داخل غار کاملا تاريک مي شود . در برخي نقاط اتاقک هاي کوچکي نيز ظاهرا به عنوان عبادتگاه ساخته شده است . ظاهرا گذشتگاني که در اين منطقه مي زيسته اند از اين مکان به منظور دور شدن از هياهوي مردمان و استفاده از گوشه خلوتي به منظور چله نشيني هاي خود استفاده نموده اند .
برخي اعتقاد به مسکوني بودن اين غار در گذشته دارند و معتقدند که کوچک و کم ارتفاع بودن غار به دليل کوتوله بودن انسان هاي ماقبل تاريخ دارد که اين نظر در مقايسه با نظر قبل داراي طرفداران بسيار کمتري است . به هر جهت اين غار مي تواند يکي از جاذبه هاي مهم توريستي منطقه به شمار آيد ؛ و لازم است در زمينه معرفي آن اقدامات بيشتري انجام گيرد .